اهمیت ، ضرورت ، اهداف و روش تحقیق:

از 3/2 میلیون هکتار زیرکشت گندم آبی بین 800 تا900 هزارهکتار آن درنقاط سردسیر واقع شده است که

اختصاص به کشت گندم های زمستانه وبینابین دارد . از آنجا که نقاط سردسیر پراکندگی وتنوع شرایط زراعی

مختلفی دارند و تهیه ارقام متفاوت جهت کشت دراین مناطق از نظر تولید بذر نیاز به امکانات فراوانی دارد، لذا

شناسایی لاین ها و ارقام با پتانسیل عملکرد بالا وپایداری عمومی از اهمیت ویژه ای برخورداراست. بررسی

ودستیابی به ارقامی با عملکرد بالا وپایدار با صفات مطلوب زراعی ومقاوم به بیماری های جهت کشت

درمناطق سردسیر کشور. از اهداف این تحقیق می باشد . دراین طرح تحقیقاتی تعداد 18 ژنوتیپ دارای تیپ

رشد زمستانه و بینابین برای مدت 2 سال در 12 ایستگاه مذکور مورد بررسی قرار گرفتند. مساحت کشت و

برداشت هرکرت به ترتیب 2/7 و 6مترمربع بود. با گرفتن نمونه های گیاهی دردومرحله گلدهی ورسیدن

صفاتی همچون شاخص برداشت، وزن بیوماس درزمان گلدهی ورسیدن ، وزن سنبله درزمان گلدهی، وزن

پدانکل  درزمان گلدهی ورسیدن وتعداد دانه در سنبله اندازه گیری شدند. پس از برداشت عملکرد دانه و انجام

تجزیه واریانس مرکب با توجه به معنی دار شدن اثر متقابل ژنوتیپ* مکان * سال ، برای تعیین پایداری ژنوتیپ

ها از روش آماری عملکردی وپایداری ( YS=Yield Stabitiy ) استفاده گردید.

نتایج:

براساس نتایج تجزیه واریانس مرکب برروی عملکرد دانه، اثر سال غیرمعنی دار شد. اما اثر امکان و اثر ژنوتیپ

درسطح 1% معنی دار گردید. اثر متقابل ژنوتیپ * مکان و ژنوتیپ * سال غیرمعنی دار مشاهده گردیدند. اما

اثر متقابل سه طرفه ژنوتیپ * مکان * سال درسطح 1% معنی دار گردید. معنی دار شدن اثر متقابل سه

طرفه استفاده از تجزیه پایداری را ضروری گرداند. با توجه به آماره توام عملکرد و پایداری ( YS ) که ارزیابی

عملکرد وپایداری ژنوتیپ ها را پس از طی مراحل مختلف آماری نهایتاً با یک آماره میسر می سازد ژنوتیپ

های 79-15-C و 79-16-Cبه ترتیب با 18=YS و 17=YS  برترین ژنوتیپ ها شناخته شدند. لازم به ذکر است که

هرچقدر مقدار YS یک ژنوتیپ بیشتر باشد دلالت بر برتربودن آنها ژنوتیپ است. میانگین دوساله عملکرد دانه

لاین  79-15-C و 79-16-C  در 12 ایستگاه تحقیقاتی اقلیم سردکشور به ترتیب 6698 و 6911 کیلوگرم درهکتار

بود که نسبت به رقم شاهد ( شهریار ) با میانگین عملکرد 6606 کیلوگرم درهکتار برتری داشتند. ضرایب

همبستگی بین برخی صفات نشان داد عملکرد دانه درواحد سطح با وزن دانه در سنبله و تعداد دانه درسنبله

به ترتیب با **62/0=r و **57/0 = r همبستگی مثبت وبسیار معنی دار وباصفات بیوماس و وزن پدانکل

درزمان رسیدن به ترتیب با مقادیر *56/0=r   و *48/0= r همبستگی مثبت و درسطح 5/0 معنی دار داشت.

بنابراین جهت افزایش عملکرد ، صفات فوق می توانند دربرنامه های به نژادی مدنظر قرار گیرند. همبستگی

عملکرد دانه با سهم اندوخته ساقه قبل از مرحله گلدهی درعملکرد دانه منفی ودرسطح 5/0 معنی دار شد ( *52/0 =r  ) . رابطه معکوس بین این دوصفت موید این است که هرقدر زراعت شرایط مطلوب و یا نرمال خود

فاصله بگیرد عملکرد آن کاهش ونقش این اندوخته بیشتر می شود. یعنی موادبیشتری از اندام های گیاه

بخصوص ساقه ها ( منبع ) به طرف سنبله ( مخزن ) جاری می شود. این نکته قابل ذکر است که انتقال مجدد

مواد اندوخته موجب جلوگیری از کاهش عملکرد دانه درشرایط تنش نمی گردد بلکه موجب می گردد کاهش

عملکرد کمتر گردد.

توصیه های فنی وترویجی به بخش اجرا:

از آنجائیکه لاین های  79-15-C و 79-16-C جهت معرفی به عنوان ارقام جدید درنظرگرفته شده اند. این لاین

ها در طرح تحقیقی- ترویجی درچند منطقه سرد کشور مورد کشت قرار گرفتند تا ضمن شناخت لاین ها ی

جدید انتقال تازه یافته ها به کشاورزان نیز توسط مروجین صورت پذیرد.

نام هماهنگ کننده/ مجری مسئول / مجری: امیریزدان سپاس ، امیریزدان سپاس، صابرگلکاری