عنوان پروژه /طرح: بررسی اثرات تاریخ کاشت وتراکم بوته درگندم پیشرفته نان رقم 10-75-M با تأکید برتجزیه

اهمیت ، ضرورت ، اهداف و روش تحقیق:

هنگامی که تاریخ کاشت مناسب یک رقم تعیین می شود، حداکثر عملکرد درآن تاریخ کاشت زمانی بدست

می آید که مدیریت اجزاء عملکرد از طریق تنظیم تراکم بذر به اجرا درآید. همچنین بمنظور بررسی دقیق تر

عوامل آزمایش ونحوه تأثیر آنها برعملکرد واجزاء عملکرد ، تجزیه رشد به عنوان یکی از ابزار کارآمد جهت تجزیه

وتحلیل تغییرات رشد اندام های مختلف گیاه درطول دوره رشد از جوانه زنی تا برداشت محصول مطرح است.

از طرفی با توجه به توسعه کشت صیفی وجالیز ومتداول شدن تعمیم دوکشت درسال درشهرستان کرج،

برداشت زراعت قبلی معمولاً با تأخیر مواجه بوده ، وکشت گندم اغلب درزمان مناسب وتوصیه شده صورت

نگرفته که ضرورت اجرای طرح را به اثبات رساند. بررسی حاضر برروی گندم نان لاین امید بخش 10-75-M از

ضروریات اساسی درراستای تعیین مناسب ترین تاریخ کاشت بوده، که بدلیل وجود اثرات متقابل آن با تراکم

بذر هردوعامل دریک طرح آزمایشی مطرح شده، همچنین شاخص های فیزیولوژیکی به عنوان ابزاری کارآمد در

تعیین چگونگی تغییرات عملکرد دانه تحت تأثیر عوامل آزمایش وتأثیر اجزاء عملکرد برآن مورد بررسی قرار گرفته

تا علل وعوامل مؤثر برایجاد تغییرات درعملکرد دانه مشخص شوند. بررسی حاضر با استفاده از طرح آماری

کرتهای نواری ( Split Plot ) درقالب  بلوکهای کامل تصادفی ودرمجموع با 16 تیمار آزمایشی و سه تکرار به

اجرا درآمده که درآن عامل تاریخ کاشت شامل چهارسطح 15و30 مهر و15 و30 آبان در کرتهای عمودی وعامل

تراکم بوته درچهارسطح 320، 340، 360و 380 دانه درمترمربع درکرتهای افقی قرار داشتند.

نتایج:

نتایج نشان داد شاخص های فیزیولوژیکی مورد بررسی درتاریخ کاشت دوم (30 مهر ) وتراکم بذر 340 دانه

درمتر مربع بیشترین عملکرد دانه را داشته و لذا تاریخ کاشت مناسب گندم رقم شیراز درمنطقه کرج 30

مهرماه وتراکم بذر مناسب 340 دانه درمترمربع می باشد. ولی بطور کلی تراکم بذر مناسب برای تاریخ کاشت

اول 320 دانه درمتر مربع بوده که درصورت کاشت گندم در تاریخ های کاشت با تأخیر بایستی تا 360 دانه

درمترمربع افزایش یابد.

توصیه های فنی وترویجی به بخش اجرا:

10 از آنجا که گندم رقم شیراز مناسب کشت دراقلیم معتدل کشور بوده وازنظر خصوصیات زراعی تفاوت های

عمده ای با رقم قبلی ( مهدوی ) دارد، لذا تعیین مناسب ترین تراکم بذر درتاریخ های کاشت مختلف علاوه

برصرفه جویی در میزان بذر مصرفی افزایش عملکرد دانه را درپی داشته وتأثیر بسزایی درنیل به پتانسیل

عملکرد دانه این رقم دارد.

نام هماهنگ کننده/ مجری مسئول / مجری:محمدرضا مهرور

عنوان پروژه/ طرح:بررسی اثرات تاریخ کاشت وتراکم بوته درگندم نان لاین امیدبخش7-75-( پیشتاز )M

اهمیت ، ضرورت ، اهداف و روش تحقیق:

هنگامی که تاریخ کاشت مناسب یک رقم تعیین می شود، حداکثر عملکرد درآن تاریخ کاشت زمانی بدست

می آید که مدیریت اجزاء عملکرد از طریق تنظیم تراکم بذر به اجرا درآید. همچنین بمنظور بررسی دقیق تر

عوامل آزمایش ونحوه تأثیرآنها برعملکرد واجزاء عملکرد، تجزیه رشد به عنوان یکی از ابزار کارآمد جهت تجزیه و

تحلیل تغییرات رشد اندام های مختلف گیاه درطول دوره رشد از جوانه زنی تا برداشت محصول مطرح است. از

طرفی با توجه به توسعه کشت صیفی وجالیز ومتداول شدن تعمیم دوکشت درسال درشهرستان کرج ،

برداشت زراعت قبلی معمولاً با تأخیر مواجه روده وکشت گندم اغلب درزمان مناسب وتوصیه شده صورت

نگرفته که ضرورت اجرای طرح را به اثبات رساند. این طرح طی سال های زراعی 80-79 و 81-80 با دو هدف اصلی تعیین تاریخ کاشت مناسب گندم لاین 7-75-M وبررسی واکنش آن به تیمار مذکور درراستای کسب

حداکثر تولید درواحد سطح همراه با توجیه اقتصادی گزینه مطلوب وتعیین مناسب ترین تراکم بوته درهریک از تاریخ های کاشت ورابطه بین آنها درگندم نان لاین7-75-M با استفاده از طرح آماری کرتهای نواری ( Strip Plot  ) درقالب بلوکهای کامل تصادفی ودرمجموع با 16 تیمار آزمایشی وسه تکرار برروی گندم نان لاین امیدبخش  7-75-M به نام رقم جدید پیشتاز به اجرا درآمده که درآن تاریخ کاشت شامل سطوح 15و30مهرو15و30 آبان وتراکم بذر درسطوح 320،340، 360و 380 دانه درمترمربع بررسی شدند.

نتایج:

با توجه به معنی داربودن اثر متقابل تاریخ کاشت x تراکم بذر به منظور کسب حداکثر عملکرد دانه برای هر یک

از تاریخ های کاشت تراکم بذری مناسب را بطور مجزا تعیین نموده که باتوجه به نتایج مقایسه میانگین ها

تراکم بذری مناسب این رقم برای کشت درتاریخ های مورد بررسی 15و 30 مهر و 15 آبان ،320 دانه درمترمربع

بوده ولی برای تاریخ کاشت 30 آبان تراکم بذری مناسب 340 دانه درمترمربع می باشد.

توصیه های فنی وترویجی به بخش اجرا:

از آنجا که گندم رقم پیشتاز مناسب کشت دراقلیم معتدل کشور بوده وازنظر خصوصیات زراعی تفاوت های

عمده ای با رقم قبلی ( مهدوی ) داشته بطوریکه مناسب ترین رقم برای شرایط کشت تحت سیستم آبیاری

بارانی بوده، لذا تعیین مناسب ترین تراکم بذر درتاریخ های کاشت مختلف علاوه بر صرفه جویی درمیزان بذر

مصرفی افزایش یا جبران افت عملکرد دانه ناشی از کاشت درتاریخ های متأخر را درپی داشته و درصورت

رعایت تاریخ کاشت وتراکم بذر مناسب این رقم تأثیر بسزایی درنیل به پتانسیل عملکرد دانه این رقم در پی

دارد.

نام هماهنگ کننده/ مجری مسئول / مجری:محمدرضا مهرور

عنوان پروژه/ طرح: بررسی مقدماتی عملکرد لاینهای پیشرفته گندم نان درشرایط معمولی وکم آبیاری

اهمیت ، ضرورت ، اهداف و روش تحقیق:

خشکسالیهای اخیر درایران باعث شده است تا بهنژادی گندم دراین راستا استراتژی های خود را وفق داده

وبرای اصلاح ارقام مقاوم به خشکی تلاش نماید. اصلاح ارقام متحمل به خشکی آخرفصل می تواند گام موثری

دربهینه کردن تولید گندم آبی ودیم باشد. با هدف دستیابی به ارقام گندم آبی متحمل به تنش رطوبتی آخر

فصل این تحقیق اجرا گردید. دراین تحقیق بیش از 290 لاین و رقم گندم آبی دردوشرایط نرمال ( آبیاری کامل )

وباتنش رطوبتی آخرفصل ( قطع آبیاری از مرحله سنبله دهی به بعد ) مورد بررسی قرار گرفتند . انتخاب هم

درمزرعه وهم با استفاده از داده های عملکرد دانه ووزن هزاردانه صورت گرفت. از شاخص های مقاومت به

خشکی وتجزیه کلاستر درتجزیه وتحلیل داده ها استفاده گردید.

نتایج:

دراین بررسی با توجه به یادداشت برداریهای مکرر در مزرعه و درنظر گرفتن گذراندن طبیعی فاز رویشی و

زایشی ونیز با توجه به تجزیه وتحلیل های انجام شده روی داده های عملکرد دانه و وزن هزاردانه ، درنهایت 51

لاین برتر و متحمل به خشکی انتخاب گردیدند که مطابق با شاخص های مقاومت به خشکی عملکرد دانه و

وزن هزاردانه آنها از محیط نرمال به تنش تغییرات فاحشی نشان ندادند یعنی دارای خصوصیاتی بودند که

احتمالاً در تحمل خشکی آخرفصل موثر باشند. این لاینها برای بررسی های تکمیلی درفصول زراعی بعد

درنظرگرفته شدند.

توصیه های فنی وترویجی به بخش اجرا:

دراین طرح نتایجی بدست آمد که توصیه های زیر از آنها قابل استخراج است:

1-   کشاورزانی که دربهار با کمبود آب برای آبیاری مزرعه گندم خود مواجه هستند ویا به هردلیلی تنها

یک نوبت بعد از قطع بارندگی های بهاره اقدام به آبیاری می کنند، بهتر است یک نوبت آب را درمرحله

شروع دانه بندی گندم به مزرعه خود بدهند.

ازمیان ارقام گندم پیشتاز، شیراز ومرودشت ( دراقلیم معتدل ) رقم پیشتاز نسبتاً متحمل تر به خشکی آخر

فصل است.

نام هماهنگ کننده/ مجری مسئول / مجری: گودرز نجفیان

عنوان پروژه/ طرح: بررسی پایداری عملکرد دانه وشاخص برداشت ، صفات مورفو-فیزیولوژیک ژنوتیپ های امید بخش

اهمیت ، ضرورت ، اهداف و روش تحقیق:

از 3/2 میلیون هکتار زیرکشت گندم آبی بین 800 تا900 هزارهکتار آن درنقاط سردسیر واقع شده است که

اختصاص به کشت گندم های زمستانه وبینابین دارد . از آنجا که نقاط سردسیر پراکندگی وتنوع شرایط زراعی

مختلفی دارند و تهیه ارقام متفاوت جهت کشت دراین مناطق از نظر تولید بذر نیاز به امکانات فراوانی دارد، لذا

شناسایی لاین ها و ارقام با پتانسیل عملکرد بالا وپایداری عمومی از اهمیت ویژه ای برخورداراست. بررسی

ودستیابی به ارقامی با عملکرد بالا وپایدار با صفات مطلوب زراعی ومقاوم به بیماری های جهت کشت

درمناطق سردسیر کشور. از اهداف این تحقیق می باشد . دراین طرح تحقیقاتی تعداد 18 ژنوتیپ دارای تیپ

رشد زمستانه و بینابین برای مدت 2 سال در 12 ایستگاه مذکور مورد بررسی قرار گرفتند. مساحت کشت و

برداشت هرکرت به ترتیب 2/7 و 6مترمربع بود. با گرفتن نمونه های گیاهی دردومرحله گلدهی ورسیدن

صفاتی همچون شاخص برداشت، وزن بیوماس درزمان گلدهی ورسیدن ، وزن سنبله درزمان گلدهی، وزن

پدانکل  درزمان گلدهی ورسیدن وتعداد دانه در سنبله اندازه گیری شدند. پس از برداشت عملکرد دانه و انجام

تجزیه واریانس مرکب با توجه به معنی دار شدن اثر متقابل ژنوتیپ* مکان * سال ، برای تعیین پایداری ژنوتیپ

ها از روش آماری عملکردی وپایداری ( YS=Yield Stabitiy ) استفاده گردید.

نتایج:

براساس نتایج تجزیه واریانس مرکب برروی عملکرد دانه، اثر سال غیرمعنی دار شد. اما اثر امکان و اثر ژنوتیپ

درسطح 1% معنی دار گردید. اثر متقابل ژنوتیپ * مکان و ژنوتیپ * سال غیرمعنی دار مشاهده گردیدند. اما

اثر متقابل سه طرفه ژنوتیپ * مکان * سال درسطح 1% معنی دار گردید. معنی دار شدن اثر متقابل سه

طرفه استفاده از تجزیه پایداری را ضروری گرداند. با توجه به آماره توام عملکرد و پایداری ( YS ) که ارزیابی

عملکرد وپایداری ژنوتیپ ها را پس از طی مراحل مختلف آماری نهایتاً با یک آماره میسر می سازد ژنوتیپ

های 79-15-C و 79-16-Cبه ترتیب با 18=YS و 17=YS  برترین ژنوتیپ ها شناخته شدند. لازم به ذکر است که

هرچقدر مقدار YS یک ژنوتیپ بیشتر باشد دلالت بر برتربودن آنها ژنوتیپ است. میانگین دوساله عملکرد دانه

لاین  79-15-C و 79-16-C  در 12 ایستگاه تحقیقاتی اقلیم سردکشور به ترتیب 6698 و 6911 کیلوگرم درهکتار

بود که نسبت به رقم شاهد ( شهریار ) با میانگین عملکرد 6606 کیلوگرم درهکتار برتری داشتند. ضرایب

همبستگی بین برخی صفات نشان داد عملکرد دانه درواحد سطح با وزن دانه در سنبله و تعداد دانه درسنبله

به ترتیب با **62/0=r و **57/0 = r همبستگی مثبت وبسیار معنی دار وباصفات بیوماس و وزن پدانکل

درزمان رسیدن به ترتیب با مقادیر *56/0=r   و *48/0= r همبستگی مثبت و درسطح 5/0 معنی دار داشت.

بنابراین جهت افزایش عملکرد ، صفات فوق می توانند دربرنامه های به نژادی مدنظر قرار گیرند. همبستگی

عملکرد دانه با سهم اندوخته ساقه قبل از مرحله گلدهی درعملکرد دانه منفی ودرسطح 5/0 معنی دار شد ( *52/0 =r  ) . رابطه معکوس بین این دوصفت موید این است که هرقدر زراعت شرایط مطلوب و یا نرمال خود

فاصله بگیرد عملکرد آن کاهش ونقش این اندوخته بیشتر می شود. یعنی موادبیشتری از اندام های گیاه

بخصوص ساقه ها ( منبع ) به طرف سنبله ( مخزن ) جاری می شود. این نکته قابل ذکر است که انتقال مجدد

مواد اندوخته موجب جلوگیری از کاهش عملکرد دانه درشرایط تنش نمی گردد بلکه موجب می گردد کاهش

عملکرد کمتر گردد.

توصیه های فنی وترویجی به بخش اجرا:

از آنجائیکه لاین های  79-15-C و 79-16-C جهت معرفی به عنوان ارقام جدید درنظرگرفته شده اند. این لاین

ها در طرح تحقیقی- ترویجی درچند منطقه سرد کشور مورد کشت قرار گرفتند تا ضمن شناخت لاین ها ی

جدید انتقال تازه یافته ها به کشاورزان نیز توسط مروجین صورت پذیرد.

نام هماهنگ کننده/ مجری مسئول / مجری: امیریزدان سپاس ، امیریزدان سپاس، صابرگلکاری

عنوان پروژه/طرح: تعیین نرخ بازده سرمایه گذاری درتحقیقات ارقام مختلف غلات آبی ( گندم نان وجو)

چکیده: اهمیت ، ضرورت ، اهداف و روش تحقیق: اهداف شامل بررسی منافع وهزینه های تحقیقات غلات آبی، تعیین نسبت فایده به هزینه ونرخ بازده سرمایه گذاری تحقیقات غلات آبی ( گندم نان وجو ) وتعیین درصد ارقام اصلاح شده غلات آبی تخصیص یافته به مناطق مختلف بوده که درسال 1381 دربخش تحقیقات غلات کرج اجرا شد. جهت دستیابی به اهداف, پس از جمع آوری اطلاعات از بخش غلات، دفتر برنامه وبودجه موسسه وشرکت خدمات حمایتی با استفاده از روش های اقتصادی مهندسی، تمام هزینه ودرآمدهای ناخالص تولید ارقام با نرخ تنزیل 5/18 درصد به ارزش کنونی تبدیل و سپس نرخ بازده محاسبه گردید. با توجه به اهمیت تحقیقات بعنوان پایه واساس توسعه کشور، انجام بررسیهای اقتصادی به منظور توجیه سرمایه گذاری بیشتر دراین بخش احساس میگردد. نتایج: طبق برآورد، ارزش جایگزینی ارقام معرفی شده گندم نان وجو طی سالهای ( 79-1370 ) درحدود 2185 میلیارد ریال محاسبه شده است. شاخص فایده به هزینه ونرخ بازده سرمایه گذاری درتحقیقات غلات آبی ( 18 رقم گندم نان وجو شامل ارقام مهدوی ، نیک نژاد ، زرین ، الموت، اترک ، تجن ، داراب 2 ، الوند ، چمران ، شیرودی ، کویر، مرودشت، جوماکوئی ، دشت، ترکمن ، ریحان وجنوب طی سالهای (79-1370) بترتیب 21 واحد و 4/80 درصد برآوردشده است. میانگین سهم بودجه تحقیقات وبودجه تحقیقات کشاورزی از تولید ناخالص ملی طی سالهای برنامه دوم توسعه بترتیب 33/0 و 13/0 درصد مشخص شده است. توصیه های فنی وترویجی به بخش اجرا: با توجه به توجیه برنامه های اصلاح ارقام غلات آبی کشور توصیه میگردد مسئولین برنامه ریزی کشور توجه بیشتری به امر تحقیقات بخش کشاورزی بعنوان پشتوانه تولید داشته باشند. از سوی دیگر چون بازده این تحقیقات درحد بالا می باشد لذا مسئولین درخصوص تخصیص بودجه به این بخش بایستی مساعدت بیشتری نمایند. نام هماهنگ کننده/مجری مسئول/ مجری:هرمز اسدی