آبياري تحت فشار

قطره ای سوپر د آبیاری قطره ای سوپر دریپ :ریپ

در این نوع سیستم لوله ها به صورت نوارهایی در روی سطح خاک قرار می گیرند . در هر 10 ـ 20 ـ 30 سانتیمتری دارای قطره چکان می باشند این نوارها برای کشت های ردیفی ، انواع سبزیجات ، توت فرنگی ، موز ، ذرت ، نیشکر ، گیاهان علوفه ای ، گیاهان گلخانه ای ، هندوانه ، خربزه ، خیار ، گوجه فرنگی ، کاهو ، کلم ، سیب زمینی ، فلفل ، هویج ، پیاز ، چغندر قند ، پنبه ، گل آفتابگردان ، تاکستان انگور و نهالستان ها مناسب می باشد .

مزایای آبیاری قطره ای سوپر دریپ :

ـ فضای انبارداری و سهولت نگهداری در بین فصول رشد محصول حداقل بوده و سبک با قابلیت حمل آسان می باشد .

ـ اتصالات آن به صورت قطعات ساده و استاندارد موجود است و روش کارگذاری آن به صورت دستی و ماشینی بسیار ساده است .

ـ باعث صرفه جویی در آب ، نیروی انسانی و کود شده و کیفیت محصول را افزایش داده و همچنین هزینه آن بسیار کم است .

ـ جنس پلاستیکی مخصوص آن از چسبیدن جلبک ها و رسوبات معدنی جلوگیری می کند .

در مقابل گرما و اشعه ماوراءبنفش ، کلیه کودهای شیمیایی ، سموم ، دفع آفات و اسپری های کشاورزی مقاوم است .

ـ قابلیت نصب روی خاک ، زیر خاک و یا حتی معلق بوده و یکنواختی آبدهی آن تا 2/99 درصد نیز می رسد .

ـ قطره چکانها از اجزا لوله بوده و در نتیجه امکان جدا شدن آنها از سیستم مرتفع گردیده .

ـ قوی و بادوام بوده و تحت تاثیر باد قرار نگرفته و قابل استفاده تا 3 سال زراعی می باشد .

ـ قرقره های استاندارد به طول 1000 تا 2000 متر می باشد .

محدودیت های آبیاری تحت فشار

1 ـ سرمایه گذاری اولیه آن بیشتر است .

2 ـ برای راه اندازی سیستم استفاده از برق ، گازوئیل و بنزین ضروری است .

3 ـ اگر آب به صورت حق آبه باشد احداث استخر جهت ذخیره آب الزامی است .

4 ـ در زمان وجود باد در منطقه نبایستی از سیستم استفاده کرد .

5 ـ زمانی که آب خیلی شور باشد نبایستی از آبیاری تحت فشار استفاده کرد .

خلاصه :

1 ـ کشاورزان عزیز قبل از استفاده از روشهای ذکر شده باید از سیستم های اجرا شده در مناطق مختلف استان و یا استانهای همجوار بازدید و اطلاعات کامل را جمع آوری و آموزش های لازم را طی نمایند تا در زمان بهره برداری و نگهداری با مشکل مواجه نگردند و در این ارتباط با مراجعه به سازمان جهاد کشاورزی و با هم فکری کارشناسان و مروجین آگاهانه عمل نمایند .

2 ـ در زمانی که شرایط جوی مناسب آبیاری نباشد ( باد شدید و گرمای زیاد ) بایستی آبیاری را تعطیل و به زمان دیگری موکول نمود .

3 ـ کشاورزان صاحب اراضی کوچک بایستی اراضی خود را یکپارچه و اقدام به تشکیل تعاونی نمایند تا بتوانند از این سیستم به نحو احسن استفاده نمایند .

4 ـ با توجه به کمبودآب در کشور به دلیل واقع شدن در منطقه خشک و نیمه خشک ، کشاورزان با استفاده از این روشها در میزان مصرف آب صرفه جویی نمایند و با مدیریت صحیح بتوانند گام موثری در جهت رسیدن به خود کفائی کشاورزی بر دارند .

بارانی لينير و هيدروفلوم

نکات ایمنی :

1 ـ بایستی یک نفر اپراتور برای کار دقیق دستگاه مشخص گردد تا راه اندازی دستگاه را عهده دار باشد .

2 ـ بایستی ایستگاه پمپاژ دقیقا از نظر فشار کارکرد کنترل شود چون اگر فشار از حد مجاز ( 5/1 ) بار پایین بیاید دستگاه خاموش خواهد شد .

3 ـ جهت کار مناسب دستگاه بایستی تابلوی برق و متعلقات مربوطه به آن دقیقا بررسی و بطور منظم از آنها استفاده شود .

4 ـ مواظب باشیم که قسمت ایمنی دستگاه همیشه سالم باشد چون اگر به هر دلیل دهانه ای از حالت خطی خارج شود قسمت ایمنی عمل خواهد کرد و دستگاه خاموش خواهد شد .

5 ـ از لامپهای سیگنال روی دستگاه که 3 تا از آنها نشان دهنده وجود برق و 7 تای بقیه مربوط به مدار زمان هستند خوب مواظبت کنیم .

6 ـ بایستی کلیه قسمتهای دستگاه بعد از آبیاری دقیقا کنترل و بررسی شوند .

7 ـ در فصل زمستان بایستی کلیه جزئیات دستگاه که پر قیمت و سبک هستند پوشانده شوند تا در امان باشند .

محاسن و معایب دستگاه :

1 ـ در سطوح وسیع کارآئی بالائی دارد ، راندمان آبیاری را بالا می برد و باعث توزیع یکنواخت آب می گردد .

2 ـ قابل استفاده برای انواع کشت هاست و در مصرف انرژی و نیروی انسانی با صرفه تر است .

3 ـ دستگاه پیچیده است بنابراین برای راه اندازی ، حفظ و نگهداری آن حضور شخصی که فنی و کاردان بوده و به کلیه جزئیات دستگاه وارد ضروری است .

4 ـ قیمت دستگاه بالاست و فقط در تعاونی ها و کشت و صنعت ها و در طرح های خیلی بزرگ قابل نصب است .

دستگاه آبیاری بارانی لینیر ( خطی ) :

دستگاهی است که شباهت زیادی به سنترپیوت داشته با این تفاوت که زمین زراعی را بطور خطی آبیاری می کند و محل آبگیری از کانال می باشد .

مشخصات فنی ، نکات ایمنی و معایب و محاسن دستگاه تقریبا شبیه دستگاه سنترپیوت می باشد

.هیدرو فلوم:

ههههههیدروفلوم لوله بدون درزی است که بسادگی روی زمین قرار گرفته و به هر منبع آب اعم از حوضچه سر چاه و یا کانال های آب و غیره وصل شده و نیاز به فشار کاری بسیار کم دارد و در سخت ترین شرایط آب و هوائی و بادهای تندکارائی خود را به اثبات رسانده است .

مزایای استفاده از هیدروفلوم :

ـ نصب و راه اندازی سریع و آسان در زمانی کمتر از نصف روز بوده و نیازی به حفر و نگهداری نهر و جوی نیست .

ـ با انعطاف پذیری بیشتر قابل نصب در هر مزرعه بوده و با استفاده از آن بلافاصله امکان آبیاری فراهم می گردد .

ـ با توجه به مقاومت عالی هیدروفلوم در مقابل عوامل شیمیایی کلیه مواد شیمیایی و کودهای محلول در این روش آبیاری قابل استفاده است .

ـ نیازی به خرید سیفون ، هواگیری و نصب و جا به جایی سیفونها نیست و هزینه های آن قابل صرفه جویی است .

ـ نیازی به نصب آبگیرها در طول نهر آبیاری به واسطه تغییرات اندک شیب نیست .

ـ 50 % در مصرف آب صرفه جویی شده و کارگر مورد نیاز آبیاری به يك سوم تقليل می یابد .

ـ در مقایسه با سایر روشها هزینه سرمایه گذاری يك دهم تا يك دوازدهم می باشد .

ـ کمترین سرمایه گذاری در مقایسه با سایر روشها ی مدرن آبیاری به میزان یک دهم تا یک دوازدهم سیستم های موجود

ـ عدم نیاز به مصرف انرژی و استفاده از موتور و پمپ در دور آبیاری و در نتیجه حداقل هزینه تعمیر و نگهداری و عدم نیاز به پرسنل متخصص در مزرعه

ـ برای آبیاری انواع کشتهای ردیفی و کرتی از قبیل چغندر ، گوجه فرنگی ، ذرت ، یونجه و برنج مورد استفاده قرار می گیرد .

ـ سهولت نصب و جمع آوری و استفاده مجدد از آن امکان پذیر بوده و برای انتقال بدون اتلاف آب از یک نقطه به نقطه دیگر به کار می رود .

ـ از رشد و گسترش و انتقال بذر علف های هرز در مسیر لوله و نیز از شستشوی خاک جلوگیری می شود .

آبیاری قطره ای

آبیاری قطره ای : آبیاری قطره ای:

آبیاری قطره ای یکی از روش های پیشرفته و تکامل یافته آبیاری تحت فشار است که در آن آب به صورت قطره توسط قطره چکان به میزان لازم در اختیار درختان و انواع محصولات وجینی قرار می گیرد و فقط منطقه اطراف ریشه را خیس می کند و در واقع با مصرف حداقل آب ، نیاز آبی گیاه تامین می گردد . یعنی رساندن آب به گیاهان به مقدار کم و دفعات زیاد .

مشخصات فنی سیستم :

قسمت اصلی کنترل ـ لوله های اصلی آبرسان ـ لوله های آبده ـ قطره چکان ها

قسمت اصلی کنترل شامل قسمت های زیر می باشد : الف ـ هیدروسیکلون ، ب ـ فیلتر شن ، ج ـ مرکز کنترل ، د ـ تانک کود ، À ـ فیلتر توری

در سیستم آبیاری قطره ای آب از مرکز کنترل وارد لوله های آبرسان شده و سپس از طریق لوله های فرعی به قطره چکانها رسیده و از آنجا به صورت قطره به زمین می ریزد و مرکز کنترل ، فیلترهای مختلف برای گرفتن شن ، جلبکها و ذرات معلق در آب وجود دارد .

محاسن و معایب سیستم :

ـ تمامی مزایای سیستم در صفحه یک آورده شده است .

ـ گرفتگی قطره چکان به دلیل املاح موجود در آب وجود دارد .

آبیاری به روش سیستم موتوری چرخدار ويل مو

آ

ویل مو دستگاهی است که بر روی چرخهای آلومینیومی که از دو نیم طوقه تشکیل یافته و با استفاده از موتور بنزینی 8 اسب بخار در زمینی که شکل منظم داشته و با آبگیری از شیرهای هیدرانت توسط شلنگ برزنتی زمین را آبیاری می کند و برای زراعت های چغندر قند ، گندم ، سیب زمینی ، پنبه، سویا و ... مناسب میباشد .

مشخصات فنی دستگاه :

شامل شاسی اصلی ـ موتور بنزین 8 اسب بخار ، لوله های آلومینیومی 4 اینچ ـ 12 متری ، سوپاپ ، کمربند ، وزنه،رایزر ، فواره ، نیم طوقه و چرخ کامل و شلنگ رابط تشکیل یافته است که آب پاشها به فاصله 12 متری از هم قرار گرفته است و سوپاپ ها بعد از خاتمه آبیاری شروع به تخلیه آب داخل لوله های آلومینیومی می نمایند

.

سیستم شاتکان یا قر قره ای

نکات ایمنی :

بعد از اتمام هر آبیاری ضروری است به مدت 10 دقیقه صبر کنیم تا آب داخل لوله بطور کامل از طریق سوپاپ ها تخلیه شوند تا در زمان حرکت و انتقال دستگاه به دلیل پر بودن لوله ها از آب ، مشکل پیچش لوله حاصل نگردد و نیز برای جلوگیری از حرکت دستگاه توسط باد منطقه ضروری است با استفاده از طناب و میخ دستگاه مهار شده باشد یا اینکه بر روی چرخهای دستگاه کیسه های شنی قرار داده شود تا سیستم در امان باشد .

مزایا و معایب سیستم :

این سیستم مخصوص مزارع متوسط و بزرگ و با قدرت جابه جایی در هر زمان و انجام آبیاری به هر میزان و در هر مدت با حداقل نیروی انسانی مورد نیاز می باشد و لوله های آلومینیومی هم به عنوان محور و هم به عنوان هدایت کننده آب عمل می کند تا آب را به سر آبپاش ها برسانند و از طرفی در زمین های کاملا رسی کارآیی ندارد . چون به دلیل گلی بودن زمین به علت آبیاری در زمان حرکت دستگاه مشکل پیچش لوله ایجاد می گردد .

سیستم شاتکان یا قر قره ای

سیستمی است که مزرعه را به صورت نوار آبیاری می کند و نحوه کار طوری است که ارابه که در بالای آن گان ( آبپاش یا فواره ) نصب گردیده است بعد از استقرار دستگاه در ابتدای نوار ، توسط تراکتور به انتهای نوار حمل می شود. بعد از روشن شدن سیستم ، آبپاش شروع به حرکت می کند و آبپاشی انجام می ­گیرد، ضمن آبیاری نواری ، ارابه خود به خود به طرف ابتدای نوار حرکت می کند تا آبیاری نوار به پایان می رسد. کار آبیاری به همین منوال تا انتهای مزرعه ادامه می یابد تا دور آبیاری کامل شود و محل آبگیری از شیرهای هیدرانت که در روی خط اصلی نصب گردیده اند تحقق می یابد .

نکات ایمنی :

1 ـ مقررات و اصول ایمنی و سلامتی در هنگام کار رعایت گردد و شلنگ ها و اتصالات فشار قوی را محفوظ داشته و ایمنی آن را مد نظر داشته باشید .

2 ـ زنجیره های ایمنی محافظ شافت پی تی او را به یک نقطه ثابت وصل کنید و از آبپاش در حال کار فاصله بگیرید .

3 ـ ماشین برای انجام هر گونه تنظیم و یا تعمیر متوقف گردد و به منظور راه اندازی یا حمل و نقل ماشین ، تنه اصلی بایستی به وسیله پین قفل ایمنی ثابت و محکم گردد .

4 ـ شیرها و دریچه های تحت فشار به آرامی باز شوند و هرگز از سرعت مجاز حداکثر 10 کیلومتر در ساعت تجاوز نگردد .

محاسن و معایب دستگاه :

1 ـ آبگیری از شیرهای هیدرانت یا از کانال به راحتی انجام گرفته و برای آبیاری تکمیلی مناسب می باشد .

2 ـ به دلیل سنگینی دستگاه وجود تراکتور برای حمل دستگاه و ارابه فواره دار ضروری بوده و برای کار آن در مزرعه وجود جاده دسترسی الزامی است و در زمانی که شدت وزش باد شدید است نبایستی عمل آبیاری را انجام داد .

دستگاه

مرکزی ( سسنتر پیوت

سنتر پیوت

س سنتر پیوت(دوار مرکزی)

سیستم دوار مرکزی نوعی دیگر از آبیاری بارانی است که نام خارجی آن سنتر پیوت می باشد که به صورت اسپری و یا اسپیرینکر عمل آبپاشی را انجام می دهد و به صورت عقربه ساعت حرکت می نماید و زمین زراعی را به صورت دایره ای آبیاری می کند .

مشخصات فنی دستگاه :

تعداد دهانه در انواع مختلف : 8 ـ7ـ 6 و 5 عدد

طول هر دهانه : حدودا 5/52 متر

طول کل دور دستگاههای مختلف سنتر پیوت : 432 ، 5/379 ، 327 و 5/274 متر به شعاع آبیاری 435 ، 382 ، 330 و 5/277 متر

قطر لوله :

( اینچ ) ـ قدرت الکتروموتورهای نصب شده در چرخها 5/1 کیلومتر

( اینچ ) ـ قدرت الکتروموتورهای نصب شده در چرخها 5/1 کیلومتر

( اینچ ) ـ قدرت الکتروموتورهای نصب شده در چرخها 5/1کیلومتر

ولتاژ دستگاه :

380 ولت و حداقل زمان چرخش یک دور دستگاه 24 ـ 21 ـ 18 و 15 ساعت بوده و عمق متوسط بارش در یک دور 88/9 میلی متر است و هم چنین دستگاه شامل سیستم دکل مرکزی ، خرپاها و میل های کششی ، تابلوی برق دهانه و کابل برق و سیستم دکل چرخ می باشد .

آبياري كلاسيك

کلاسیک ثابت با آبپاش متحرک : در این روش بالهای آبیاری ثابت ولی آب پاش ها متحرک می باشند . برای کاهش هزینه در این سیستم از آب پاشهای بزرگ استفاده می شود که به طور قابل ملاحظه ای از تعداد بالهای آبیاری بارانی ثابت و از لحاظ بهره برداری راحتتر و کم هزینه تر از بقیه سیستم ها با جابهـ جایی متناوب می باشند . از لحاظ عمر مفید تجهیزات و لوله های سیستم نیز بسیار مناسب و در صورتی که لوله ها در زیر زمین کار گذاشته شده باشند از لحاظ خطر سرقت نیز دارای ضریب اطمینان بالایی خواهند بود . علاوه بر این بدلیل فراهم بودن امکان نصب پایه های بلند برای آبپاش ها ، امکان آبیاری گیاهان پا بلند نیز وجود دارد . در مجموع سیستم های آبیاری بارانی با آبپاش متحرک به دلیل ویژگی ها و مزایای فوق الذکر از استقبال قابل توجهی در بین کشاورزان برخوردار گشته و گسترش بیشتری در سالهای اخیر داشته است .

آبیاری به طرآاااااااااااااااااااااا آاا سثبمکن

آبیاری بارانی و انواع آن

سیستم آبیاری بارانی روشی است که در آن آب تحت تاثیر فشار ایجاد شده به وسیله موتور پمپ ، وارد لوله های مسیر شده و از طریق آب پاشها به اطراف پخش می شود و انواع آن عبارتند از : 1 ) کلاسیک 2 ) ویل مو ( غلطان ) 3 ) قرقره ای 4 ) دوارمرکزی ( سنتر پیوت ) 5 ) لینیر ( سیستم بارانی خطی )

آبیاری بارانی به روش کلاسیک

کلاسیک ثابت : در این روش آبیاری پمپ و لوله های اصلی و فرعی و بال های آبیاری و آب پاشها ( کلیه اجزاء سیستم ) ثابت می باشند . در این سیستم  ، به تعداد کافی بال آبیاری وجود دارد و نیازی به جابجایی بالهای آبیاری در فصل زراعی نمی باشد و با توجه به شرایط باد منطقه فواصل آبپاش را طوری تنظیم می کنند که همپوشانی کاملی ایجاد گردد . در سیستم های ثابت ممکن است بالهای آبیاری در زیر زمین کار گذاشته شده و همیشه ثابت باشند یا اینکه این بالها در ابتدای فصل رشد در روی زمینی چیده شده و در انتهای فصل رشد جمع شوند که به نوع اول سیستم های ثابت دائمی و به نوع دوم سیستم های فصلی گفته می شود. انتخاب هر یک از این دو نوع سیستم بستگی به نوع گیاه دارد .

ر ویژگیها و مزایای آبیاری تحت فشار:

فشا

آبیاری تحت فشار شامل آبیاری بارانی و قطره ای می باشد و اهدافی که در این روش مدنظر است به شرح ذیل می باشد :

ـ افزایش راندمان آبیاری به میزان 70 % در روش بارانی و به میزان 90 % در روش قطره ای و تقلیل میزان آب مصرفی در مقایسه با آبیاری سطحی .

ـ عدم تشکیل رواناب سطحی و جلوگیری از فرسایش خاک

ـ تنظیم میزان آب مورد نیاز برای انواع خاک ها و کشت ها در فصول مختلف زراعی .

ـ تهویه مناسب خاک و یکنواختی پخش آب در سطح مزرعه و عدم نیاز به زهکشی مزرعه

ـ افزایش محصول در واحد سطح در مقایسه با آبیاری سنتی

ـ عدم نیاز به تسطیح اراضی در این روش

ـ جلوگیری از سله بستن و حفظ پوکی خاک

ـ عدم نیاز به ایجاد نهرهای خاکی درون مزرعه و نهرهای زهکشی و استفاده بهینه از کل زمین مزروعی

ـ قابل استفاده برای تمام گیاهان

ـ امکان انجام آبیاری همراه با کودپاشی و سمپاشی و پخش یکنواخت آنها

ـ وارد نشدن بذر علفهای هرز به مزرعه به دلیل انتقال آب از طریق لوله ها

ـ سهولت در انجام عملیات زراعی

ـ تبخیر سطحی در آبیاری قطره ای به حداقل می رسد و­از خارج شدن آب از محوطه ریشه جلوگیری می ـ گردد .

ـ عدم امکان رویش بذر علفهای هرز به دلیل مرطوب شدن فقط بخشی از سطح خاک اطراف ریشه گیاه اصلی ( آبیاری قطره ای )

ـ افزایش کیفی و کمی محصول

ـ عدم نیاز به نیروی کارگر زیاد بدلیل ثابت بودن اجزای سیستم

آبیاری تحت فشار:

شناخت و کاربرد سیستم های مختلف آبیاری

با توجه به اینکه کشور ایران در مناطق خشک و نیمه خشک کره خاکی قرار گرفته است همیشه با مشکل کم آبی و بحران آب روبروست که در این راستا دو مشکل اساسی وجود دارد .
1 ) بارندگی کم و تبخیر و تعرق بالا 2 ) پایین بودن راندمان آبیاری حدود 38 % ، خاکی بودن مسیر انتقال آب ، ناهموار بودن داخل مزرعه ، نبودن زهکشهای سطحی و زیر زمینی از طرفی نظر به افزایش روزافزون جمعیت کشور و تامین امنیت غذایی باید سعی نمائیم  تا از آبیاری سنتی فاصله گرفته و به آبیاری مدرن و مکانیزه روی آوریم تا بتوانیم راندمان آبیاری را افزایش و تولید را بالا ببریم و سطح زندگی و درآمد جوامع روستایی را ارتقاء بدهیم . برای این منظور باید از سیستم مدرن و مکانیزه یا همان روش آبیاری تحت فشار استفاده نمود .

آبیاری تحت فشار روشی از آبیاری است که در آن آب در مجاری بسته که شامل لوله های اصلی و فرعی می باشد با فشار جریان می یابد و از سوراخهایی که به آنها قطره چکان ، آبپاش ، آبفشان و یا نازل گفته  می شود به صورت قطره یا ذرات ریز خارج می گردد و بدین طریق از تلفات آب در مسیر انتقال و در داخل مزرعه جلوگیری شده و آب به اندازه ای که لازم است به مزرعه و محصول داده می شود .

 

انتخاب روش های آبياری در کشاورزی

آبياری سطحی
آبياری سطحی به گروه گسترده ای از روش های آبياری اطلاق می شود که در آنها آب به وسيله نيروی ثقل در سطح مزرعه پخش می شود. اب عموماً در يک نقطه مرتفع يا در امتداد يک ضلع زمين رها شده و سطح مزرعه را تحت جريان سطحی می پوشاند. بازده و يکنواختی آبياری به يکنواختی خاک، کيفيت ترازبندی زمين، توپوگرافی زمين و کنترل رابطه ميان جريان، سرعت نفوذ آب به خاک و زمان آبياری بستگی دارد. استفاده از خاک به عنوان محيط انتقال (در مقابل انتقال آب از طريق خطوط لوله يا از ميان هوا توسط آب پاش ها)، شکل شناخته شده ای از روش های آبياری سطحی است. همچنين اين خاک است که عمق نفوذ را در زمان نفوذ کنترل می کند (در مقابل ميزان جريان که توسط آب پاش ها يا قطره چکان ها کنترل می شود). علاوه بر اين، در اراضی تحت آبيرای سطحی به سبب تغيير مشخصه های نفوذ و پيشروی آب نسبت به زمان، تعيين و پيش بينی بسياری از توصيه هايی که از نظر مديريت ضرورت دارد ممکن نيست. در روش های آبياری سطحی کنترل آبياری بايد از طريق مديريت اراضی انجام شود، در حالی که در سيستم های مکانيکی، طراحی و تجهيزات، جايگزين بخش عمده ای از مديريت های لازم شده اند.

روش های آبياری سطحی به دو دسته اساسی تقسيم می شوند:

غرقابی و جريانی.
روش های جريانی برای تضمين نفوذ کافی آب در پايين دست مزرعه بايد مقداری رواناب داشته باشند. معمولاً برای جلوگيری از خروج آب از مزرعه، نياز به سيستم برگشت رواناب به چرخه آبياری وجود دارد. اين سيستم در صورت طراحی مناسب، امکانات ارزشمندی را برای کاهش نيروی کارگری و يکنواختی بهتر پخش آب،فراهم می آورند.

انواع روش های آبياری سطحی
آبياری کرتی
آبياری کرتی يکی از روش های آبياری غرقابی است که برای آبياری اراضی مسطح مرزبندی شده، استفاده می شود (شکل 3-1) در اين روش سطح خاک به صورت غرقابی باقی نمی ماند. از آنجا که خاک تا زمانی که اب نفوذ می کند، غرقاب باقی می ماند، در اين روش رواناب وجود ندارد. در مناطق بارانی بايد ملاحظاتی برای تخليه آب مازاد نفوذی انجام گيرد. آبياری کرتی تحت عناوين گوناگونی مانند ابياری غرقابی کنترل شده، نوارهای مسح، ابياری کنترل شده، آبياری کرتی کنترل شده، آبياری کرتی مسطح ته بسته و آبياری کرتی مسطح، بيان می شود. از اين شيوه آبياری می توان برای محصولات رديفی و غير رديفی، با مرزهای داخلی يا بدون آب، و يا در بسترهای پهن همواره استفاده نمود. اين شيوه همچنين در باغات و تاکستان ها نيز به کار برده می شود. از انجا که يکنواختی نفوذ نسبت به تغييرات نفوذ پذيری بسيار حساس است سرعت نفوذ بايد در هر کرت ثابت باشد. نيازی نيست که کرت ها حتماً مستطيلی يا دارای مرزهای مستقيم باشند. پشته ها نيز لزوماً دائمی باشند. تحت يک مديريت خوب، حجم معينی از آب به سرعت در کرت تخليه خواهد شد.   
جدول 3-1- روش های آبياری سطحی و گونه های مختلف آنها

روش	انواع
کرتی  نواری  جريان دائمی و غرقابیشياری (فارو) شيارهای کوچک	کرتی مسطحکرتی بستر سازی شده يا با جوی و پشتهکرتی همراه با آبياری و تخليه متناوب کرت نوارهای شيب دار با روانابنوارهای کم شيب ته بستهنوارهای موازی خطوط تراز نهرچه های تراز (غرقابی وحشی)شيارهای شيب دار سنتیشيارهای شيب دار جديد (مکانيزه)شيارهای مسطح و کم شيبشيارهای موازی خطوط تراز

 گونه های مختلف آبياری کرتی شامل کرت های مسطح و پشته دار (مرزبندی شده، شياری شده ويا جوی و پشته ای) هستند. گياهانی که کاشت آنها در کرت های مسطح موفقيت آميز بوده تقريباً نامحدودند و کشت آنها تنها به خاک مزرعه بستگی دارد. برای محصولات رديفی (جايی که ممانعت از غرقاب شدن ضروری باشد و يا هنگامی که کاربرد کم آب به سبب پهنای پشته ها بحرانی و مشکل باشد) معمولاً از کرت های پشته دار استفاده می شود. در اين روش معمولاً از مرزهای باريک تا پشته های عريض برای کاشت سبزيجات، هندوانه، پنبه، ذرت، سيب زمينی، چغندرقند و بسياری ديگر از محصولات رديفی استفاده می کنند.کرت ها مسطح برای محصولات رديفی و غير رديفی که برای مدت زمانی کوتان به شرايط غرقابی حساس نيستند، بسيار مناسب هستند. محصولات غير رديفی مانند يونجه، گندم، سورگوم، جو، پنبه و ... معمولاً بدين شيوه آبياری می شوند.
کاشت گياه در کرت های مسطح به رفع مشکلات شوری کمک کرده و استفاده از آبياری سنگين را آسان می سازد. محصولات باغی و تاکستان ها را می توان در کرت های مسطح و يا روی پشته ها يا نقاط بلند مزرعه کشت نمود. کرت های جوی و پشته دار به ويژه برای محصولات رديفی که به کنترل رطوبت در پشته ها احتياج دارند، مناسبند. برای مثال، پشته های مسطح موجب سهولت يکنواختی توزيع رطوبت و جوانه زدن می شوند. در حالی که اين امر در جوی و پشته دشوار به نظر می رسد. اما دستيابی به آن در کرت های کوچک نسبتاً آسان است. با وجود اين، اگر کرت ها خيلی بزرگ باشند، دبی زياد، لبه های جوی را در بالا دست و در زمان پيشروی غرقاب ساخته و موجب نابودی گياه يا تخريب بستر بذر خواهد شد. خسارات ناشی از غرقابی شدن زمين را می توان با استفاده از تسطحيح دقيق کرت ها کاهش داد. آب باران و مازاد آب آبياری به جای آن که در گودال های پست يا در پايين دست زمين(که معمولاً در آنجا به گياه خسارت وارد می شود)، تجمع پيدا کند، به صورت يکنواخت در تمام منطقه توزيع خواهد شد. به هر حال، از آنجا که در اين روش آبياری، رواناب سطحی وجود ندارد، مصرف آب اضافی، در اثر آبياری يا بارندگی اضافی موجب وارد آمدن خساراتی به محصول خواهد شد. در نواحی که دارای بارندگی های بسيار شديد بوده و خاک هايی با درجه نفوذپذيری پايين دارند استفاده از شبکه زهکشی سطحی ضروری است.کرت ها نسبت به ساير روش های آبياری کنترل شده، دستی، به دليل سهولت اجرا، سادگی تجهيزات و نيروی کم کارگری مورد نياز و همچنين امکان استفاده از دبی های ثابت زياد، از مزايايی برخوردارند. اين روس در خاک های يکنواخت با تسطيح دقيق زمين و با نهرهای بزرگ متناسب با سطح کرت، بهترين بازده را خواهد داشت. هيچ يک از اين موارد، از جمله احتياجات مطلق اين روش نيستند، اما موجب بهبود بازده کرت ها خواهند شد. آبيار يا سرپرست آبياری برای محاسبه دقيق جدول زمان آبياری به دانستن دبی ورودی، مساحت کرت، بازده مطلوب و يکنواختی ممکن نياز دارد، يک اشتباه 6 دقيقه ای در يک دوره زمانی 60 دقيقه ای معادل 10 درصد خطا خواهد بود. يکنواختی به اندازه نهر، نسبت به پيشروی، نامنظمی سطح خاک و سرعت نفوذ بستگی دارد. نسبت به پيشروی به صورت زير تعريف می شود:مدت زمان آبياری/ مدت زمان پيشروی آب =AR به فرصت زمانی مطلوب برای نفوذ کمبود رطوبت خاک (SMD)، «زمان آبياری» گفته می شود. در عمل، اين زمان برابر، کوچک ترين زمان فرصت نفوذ در کرت يا شيار است. «فرصت نفوذ» مدت زمانی است که آب با سطح خاک در مزرعه در تماس است. در مواردی که از نهرهای بزرگ به صورت نوبتی استفاده می شود، نياز به کارگر آبياری کم است. به هر حال، بايد بتوان از اين کارگر در منطقه يا کارهای ديگر استفاده نمود. کار جسمی آبيار در اين روش آبياری تنها با باز کردن يک دريچه يا يک دهانه بدون تنظيم دبی کل، محدود می شود. براس سيستمی که خوب طراحی شده باشد، يک آبيار کم تجربه يا با اطلاعات نه چندان زياد کافی است اما سرپرست آبياری بايد دقيقاً روابط بين دبی جريان، مدت ابياری و کمبود رطوبت خاک (SMD) را درک نمايد. در سيستم های کرتی مسطح، به ويژه برای محصولات رديفی روی پشته، شيارها می توانند از هر دو انتها باز بوده و به نهرهای ثانويه متصل شوند. جريان آب شيارهای با سرعت پيشروی بالاتر، در نهر ثانويه انتهای کرت جمع آوری شده و سپس به درون شيارهايی که پيشروی در آن کندتر است، باز می گردد. اين کار، غير يکنواختی زمان غرقابی را کاهش می دهد. آب را می توان از هر دو سوی يک کرت مسطح تأمين نمود. آب را می توان از يک نقطه گوشه به کرت های متعدد نيز توزيع نمود. اين امر در هر دو جهت می شود. همچنين اين کار ممکن است به کاهش طول نهر مورد نياز مزرعه بيانجامد. در زمين های مسطح، کرت ها معمولاً با آرايش منظم شبکه، با توجه به مرزهای مالکيت و تغييرات بافت خاک تنظيم می شوند. در زمين های شيب دار، طول کرت ها معمولاً در امتداد خطوط تزار قرار می گيرد . جريان آب به سمت پايين شيب تنظيم می شود. اگر کانال انتقال آب پايين تر از سطح زمين باشد، با استفاده از بند، سطح آب را برای توزيع آب کنترل می کنند. از اين کانال می توان، هم برای آبياری کرت و هم به عنوان کانال زهکش سطحی استفاده نمود. هنگامی که از شيار و پشته در يک کرت استفاده می شود، آب تحت تأثير نيروی ثقل از نهرهای ثانويه بالا سر به درون شيارهای مجزا توزيع می شود. در اين حالت احتياجی به جداسازی جريان ورودی به کرت وجود نداشته و می توان آب آبياری را از يک ورودی واحد به درون زمين هدايت نمود. در صورت انجام صحيح امور زراعی، به دخالت آبيار نيز احتياجی نخواهد بود. در صورت زياد بودن جريان ورودی، انجام برخی اقدامات برای کنترل فرسايش در ورودی کرت ضروری است. به هر حال، سازه های استاندارد کنترل فرسايش نيز وجود دارند. در مواردی که کانال انتقال پايين تر از سطح تراز زمين باشد، هيچگونه فرسايشی روی نخواهد داد زيرا برای آبياری، سطح آب در کانال تا جايب که آب به درون شيارها يا کرت ها جاری شود، بالا آورده می شود. به منظور نيل به يکنواختی بالا، آب را می توان به سرعت در سطح کرت جاری نمود. اگر زمان لازم را برای پوشش کرت توسط آب در مقايسه با زمان غرقابی کوتاه باشد (نسبت پيشروی کم 1:4 تا 1:2) کرت بايد از يکنواختی نفوذ مطلوبی متناسب با دقت شيب بندس زمين و يکنواختی خاک برخوردار باشد. افزايش شيب در کرت، موجب تجمع آب در مناطق پست تر کرت برای مدت زمانی طولانی تر خواهد شد. تسطيح ناکافی يا صاف نکردن برخی شيب ها، ممکن است هزينه های اوليه را کاهش دهد، اما به طور کلی، موجب کاهش يکنواختی کاربرد آب می شود. نوسانات کوچک سطح خاک در حدود يک سانتيمتر، حتی در صورت تسطيح ليزری، می توانند موجب بروز عمق نفوذ غير يکنواخت با توجه به مقدار غرقاب شود. در يک کرت مسطح می توان عمليات کشاورزی را در هر جهت انجام داد. از آنجا که هر نهر آبياری قادر به آبياری کرت ها از دو طرف است، طول نهر کاهش می يابد. در هنگامی که از خطوط لوله زيرزمينی برای آبرسانی استفاده شود، طول کرت مانع عمليات کشاورزی نخواهد شد. احداث کرت های بزرگ با مقادير خاکبرداری و خاکريزی زياد معمولاً غير ضروری و به ندرت اقتصادی است. کرت های باريک را می توان حتی در زمين های نسبتاً شيب دار بر روی خطوط تراز احداث کرد. در اين صورت، هزينه ها بيشتر شده و سطح غير قابل کشت نيز به سبب ايجاد تراس های بزرگ، افزايش خواهد يافت. ميزان تسطيح به اندازه کرت و توپوگرافی منطقه بستگی دارد. معمولاً هر چه کرت کوچکتر باشد، عمليات تسطيح نيز کمتر خواهد بود، اما در اين گونه کرت ها استفاده از ابزار کنرل ليزری تسطيح بسيار دشوار است. اندازه کرت ها از چند متر مربع (کل 3-2) تا 10-15 هکتار متغير است. اندازه و طول کرت معمولاً تحت تأثير توپوگرافی منطقه، تغييرات بافت خاک، نفوذپذيری، عمق خاک سطح الارض (هنگامی که تسطيح زيادی صورت می گيرد) اندازه نهر موجود، شيب و ماشين آلات و ادوات موجود کشاورز محدود می شود. از ديدگاه طراحی، يکنواختی خاک، سرعت نفوذ، اندازه نهر موجود و نيز فرسايش پذيری خاک، طول کرت را محدود را می سازد. در کرت های بزرگ بايد انحنای زمين را نيز در تسطيح مدنظر قرار داد، چرا که يک سطح افقی از انحنای زمين تبعيت نمی کند. شکل 3-2- آبياری کرتی دست ساز همراه با جوی و پشته در مقايس کوچک به طور کلی روش های کرتی برای عمق کمينه آب طراحی می شوند. با بزرگ شدن نسبت پيشروی آب، استفاده از حجم کم آب ناکارآمد خواهد بود. در برخی موارد، در صورت استفاده از حجم کم آب، تمامی کرت از آب پوشيده نخواهد شد. عمق های آبياری معمول برای محصولات زراعی 70-100 ميليمتر است. برای حفظ نسبت پيشروی مطلوب با مصرف آب کمتر می توان از کرت های کوتاه تر استفاده نمود. با مصرف بيشتر آب، توزيع يکنواخت آب بهتر انجام خواهد گرفت، اما اين امر ممکن است موجب نفوذ عمقی بيش از حد يا زمان غرقابی طولانی تر گردد. دستيابی به عمق های ابياری کوچکتر 30-50 ميليمتر در برخی خاک ها، در کرت های پشته دار با جويچه های باريک و پشته های پهن با استفاده از فنون غرقابی که در بخش روش غرقابی توضيح داده خواهد شد ممکن می گردد. ابعاد کرت بايد با توجه به سرعت نفوذ و دبی ورودی موجود طراحی شود. الگوی کشت، عمق کاربرد آب، يکنواختی مطلوب، دبی ورودی و ساير موارد عملی نيز می توانند موجب محدوديت اندازه و طول کرت شوند. در خاکهايی با بافت درشت و قدرت نفوذپذيری بالا، طول کرت نبايد از 100 متر تجاوز کند. برای خاک هايی با بافت متوسط تا ريز معمولاً از طول 400 متر استفاده می کنند. برای خاک هايی با نفودپذيری نهايی بسيار کم به زهکشی سطحی برای کنترل اب مازاد احتياج است. روش غرقابی برای اين گونه خاک ها مناسب تر است. کرت های کوتاه، رسيدن به نسبت های پيشروی کوچک (بين 25/0 تا 35/0) را ممکن می سازند. اين نسبت ها موجب يکنواختی مناسب تر توزيع می شوند. دبی ورودی موجود، عرض لازم کرت را برای تأمين دبی ورودی واحد قابل قبول، تعيين می کند. به سبب وابستگی نسبت به پيشروی و يکنواختی به طول کرت، دبی ورودی واحد بر آنها نيز اثر می گذارد.

آبياری نواری
آبياری نواری (روی خطوط تراز، شيب دار و هدايت شده) نوار شيب داری از زمين را شامل می شود که ضرورتاً در جهت عرض نوار مسطح بوده و برای جلوگيری از پخش و فرار جانبی آب به وسيله مرزهايی (خاکريز، خاک پشته، پشته و ...) محدود شده است. مرزها معمولاً برای تسهيل عمليات شخم زنی، به صورت موازی احداث می شوند. اما اين مورد برای آبياری، به ويژه برای نوارهای روی خطوط تراز الزامی نيست. دبی نسبتاً بزرگی از بالا دست نوار پيش می رود. پساز آن که بين تمامی عوامل مربوط (دبی واحد ورودی، کمبود رطوبت خاک، سرعت نفوذ، زمان پسروی و طول نوار) ارتباط مناسبی برقرار شد، اگر هدف حذف رواناب باشد، جريان آب در خاک های با نفوذپذيری کم هنگامی که جبهه پيشروی آب حدود 6/0 طول کرت را طوی کرده باشد در خاک هايی با نفوذپذيری زياد پس از طی 9/0 طول نوار قطع می شود. انتهای پايينی نوار با رواناب موقتی ذخيره شده در بالا دست ابياری می شود. می توان مقدار ناچيزی رواناب (حدود 10 درصد) داشت و دو انتهای بالايی و پايينی غالباً نسبت به بخش ميانی کمتر آبياری می شوند. برای رسيدن به اين حد، لازم است که ترکيب ويژه ای از تخليه رطوبت خاک و دبی جريان به وجود آيد.

روش آبياری نواری دارای انواع بسياری است که مختصراً در زير ارايه می شوند:
نوارهای روی خطوط تراز.
در اين روش، نوارها با شيب طولی کم، موازی با خطوط تراز طراحی می شوند، اين نوارها معمولاً برای کاهش عمليات تسطيح و ايجاد پشته های کوچک و باريک و احداث می شوند. اين نوارها، به طور معمول مستقيم نيستند، بلکه خط تراز را دنبال می کنند.

نوارهای شيب دار.
در اين روش، نوارها با شيب يکنواخت در جهت طولی و معمولاً با شيب صفر در جهت عرضی (عمود بر جهت جريان) تسطيح می شوند. عمليات احداث نوارهای شيب دار نسبت به ساير انواع آبياری نواری به جابجايی مقادير بيشتری  خاک نياز دارد. تغييرات کوچک در شيب طولی و جانبی قابل چشم پوشی است. اين روش معمول ترين شکل آبياری نواری جديد است زيرا که امکان تسطيح زمين در آن با استفاده از تجهيزات ليزری امکان پذير است.

نوارهای هدايت شده.
در اين روش، حجم عمليات تسطيح کمتر بوده و در خاک های کم عمق و توپوگرافی غير يکنواخت به کار برده می شود. نوارها تقريباً به صورت مستقيم و در جهت شيب، با تبعيت از توپوگرافی زمين، با عمليات خاکبرداری و خاکريزی کم و معمولاً عرض باريک برای کاهش يا حذف شيب عرضی طراحی می شوند. ابعاد نوار غالباً چنان اصلاح می شوند که با توجه به منحنی پسروی آب، حرکت آب در آن بيشتر شبيه آبياری شياری باشد تا نواری. شکل 3-2- آبياری نواری همراه با مرزهای مرتفع، (ديواره های کوتاه افقی از حرکت آب به شکل غير دلخواه جلوگيری می کنند)در تمامی انواع آبياری نواری، سطح زمين غرقاب می شود. اين مسأله در برخی خاک های به توليد قشر سخت می انجامد. چنين لايه سختی مانع جوانه زنی دانه ها خواهد شد. برای برخی گياهان ، خيس شدن گياه با توجه به قارچ ها و بيماری هايی که در اين زيست محيط رشدمی کنند مخرب است. اين مسأله در خاک هايی با بافت ريزتر که رطوبت را برای دوره طولانی در خود نگاه می دارند، مشکلات بيشتری به همراه خواهد داشت. تمامی گياهانی را که عوامل زراعی بالا در آنها محدوديتی ايجاد نمی کند می توان به روش نواری آبياری نمود. گياهان زراعی رديفی مثل غلاف، علوفه، گياهان مرتعی و گياهانی که روی زمين صاف کاشته می شوند مثل باغ ميوه و تاکستان که درون نوار يا وسط و يا در لبه آن کاشته می شونند را می توان بدين شيوه، به آسانی آبياری نمود. غرقاب شدن مکرر پايين دست نوارهای با انتهای بسته برای محصولات مخرب است، به ويژه اگر شرايط غرقابی برای مدت زمانی بيش از چند ساعت ادامه يابد و خاک نيز ريز بافت باشد. گياهان يک ساله که ريشه آنها به تدريج رشد می کند و در نتيجه کمبود مجاز رطوبت آنها نيز متغير است، را تنها در صورت تعديل بازده کاربرد و با استفاده از خطوط آبرسانی تکميلی و اضافی می توان به روش نواری آبياری کرد. علت اين امر، تغييرات بسيار در کمبود رطوبت خاک و مديريت آبياری در دوره رويش گياهان يکساله زراعی است. آبياری نواری برای گياهان مرتعی، يونجه، باغات ميوه، تاکستان ها و ساير گياهانی که کمبود مجاز رطوبت (MAD) ثابتی دارند، بسيار مناسب است. آبياری نواری پيچيده ترين روش آبياری سطحی است. با وجود آن که اين روش می تواند دارای بازده کاربرد بالايی باشد، ولی در عمل بازده کاربرد بالا به ندرت حاصل می شود. اين امر به سبب عدم آگاهی کافی از نياز واقعی کمبود مجاز رطوبت خاک (MAD)، (در مرحله طراحی) در برابر کمبود رطوبت خاک (SMD) در زمان آبياری، مشکلاتی در تنظيم دبی ورودی و قطع جريان در بهترين زمان است. رويش گياه و سرعت نفوذ در طول فصل رويش تغيير می کند در حالی که سرعت نفوذ نهايی و منحنی پسروی تغيير نمی کند. طول، عرض نوار، مدت و دبی جريان عوامل مديريتی قابل کنترل هستند. يکنواختی توزيع (DU) معمولاً در صورت موازی بودن منحنی پيشروی دبی ورودی با منحنی پسروی مخصوص هر نوار، دست يافتنی است. از آنجا که سرعت نفوذ در طول فصل آبياری تغيير می کند، در هر نوبت آبياری مدت زمان لازم تفاوت خواهد داشت. دبی ورودی زياد، امکان پوشش وسيع بسياری از نوارها را در يک زمان فراهم می کند و موجب افزايش بازده نيروی کارگری می گردد. دبی بالا به سيستم توزيع بزرگتر و با هزينه سرمايه ای بيشتر احتياج دارد. نيروی کارگری مورد نياز برای روش آبياری نواری معمولی با جريان کم که در آنها از سيفون استفاده می شود، قابل توجه است. استفاده از دريچه در نهرها، شديداً حجم کار تنظيم آب را کاهش می دهد اما آبيار همچنان بايد برای هر بار تنظيم يکبار وارد مزرعه شود. اگر دبی نهر زياد باشد و بر اساس طراحی از سيستم های مناسب کافی کنترل آب به تنظيمات استفاده شده باشد، به نيروی کارگری بسياری کمی نياز خواهد بود. استفاده از خطوط لوله نيز ممکن است مطلوب و اقتصادی باشد. در اين حالت کنترل آبياری 250 تا 400 هکتار توسط يک کارگر با باز و بسته کردن تعداد محدودی دريچه يا فلکه امکان پذير است. اگر از مخزن تنظيمی يا استخر ذخيره آب نيز استفاده شود، زمان و مدت آبياری در اختيار بوده و امکان بهره گيری از دبی های بزرگ نيز وجود خواهد داشت. در صورت وجود دبی های بزرگ و قابل تنظيم، زمين های بسياری را می توان به طور متوالی و همزمان آبياری نمود.عمليات تسطيح زمين های با توپوگرافی نامنظم و خاک های کم عمق به خوبی صورت نمی گيرد. در چنين شرايطی استفاده از نوارهای هدايت شده در جهت شيب يا نوارهای موازی خطوط تراز (تراسها) امکان پذير است. در مواردی که نوار با شيب عرضی باشد (نوارهای موازی خطوط تراز) به ويژه در خاک هايی که در اثر خشکی سله می بندند يا خاک های شنی فرسايش پذير، خطر شکسته شدن پشته ها وجود دارد. در روش های نواری در صورت عدم استفاده از پوشش گياهی مناسب يا کوتاه نکردن طول نوارها در جهت شيب، خطر فرسايش در اثر آبياری يا بارندگی وجود خواهد اشت. در آبياری نواری می توان برای کاهش يا حذف روان آب، شيب سطحی را در انتهای نوار کاهش داد يا حتی آن را تراز کرد، و يا می توان انتهای نوار را بست. به هر حال ممکن است هر رفت رواناب به نفوذ عمقی تغيير شکل دهد. بايد دقت نمود که آب برای مدت طولانی در نوار جمع نشود. در تناوب کاشت گياهان رديفی و يونجه يا گياهان علوفه ای، تنظيم شيب زمين در دو جهت با مقادير مختلف، مطلوب است. گياهان متراکم را می توان در جهت شيب تندتر آبياری نمود و گياهان رديفی که به صورت جوی و پشته کشت می شوند را می توان در جهت شيب ملايم تر آبياری کرد. چنين طرحی به توزيع آب در دو جهت مزرعه احتياج دارد که اين امر موجب افزايش هزينه می گردد.نياز به عمليات تسطيح در آبياری نواری از آبياری کرتی کمتر بوده و به اندازه قطعه زراعی و طراحی بستگی دارد. طراحی شيب دو طرفه (طولی و عرضی) همانند استفاده از نوارهای هدايت شده، حجم خاک جابجا شده را کاهش می دهد. ايجاد شيب های تقريباً هماهنگ با توپوگرافی زمين نسبت به ايجاد شيارهای معين از پيش تعيين شده بسيار اقتصادی تر است. تفاوت ناچيزی بين تواناييهای شيب های 002/0 و 003/0 وجود دارد. علاوه بر اين در نوارها با سکوی باريک (تراس کم عرض) حجم خاک جابجا شده نسبت به نوارهای پهن تر با پشته های بلندتر کمتر است. شيب های طولی يا عرضی متغير، در صورت تغييرات ملايم (002/0 به 003/0) موجب حفظ توازی منحنی های پيشروی و پسروی شده و هزينه های آماده سازی زمين را کاهش می دهند. در خاک های ناهمگن در صورتی که عمق خاکبرداری در برخی مناطق زياد باشد، برداشت و جايگزينی خاک سطحی به منظور دستيابی به شرايط سطحی يکنواخت تر، موجب افزايش بازده آبياری خواهد شد. بديهی است که بايد توجه نمود که هزينه های لازم، به ويژه در صورت زياد بودن حجم عمليات خاکی، احتمالاً اجرای اين طرح در مقابل ساير روش های آبياری غير اقتصادی می سازد. مشکلات طراحی ابعاد نوارها به منظور همخوانی با محدوديت های سرعت نفوذ، دبی ورودی، کمبود مجاز رطوبت خاک (MAD) تأخير جريان و شيب در اراضی با مرزهای مشخص تشديد می شود. با تغيير مقادير کمبود مجاز رطوبت خاک (MAD) يا پذيرش بازده کمتر می توان از تغيير زياد طول نوار پرهيز کرد. از نوارهای کوتاه می توان برای آبياری سبک و از نوارهای بلند برای آبياری های سنگين استفاده کرد اما از هر دو (آبياری سبک و سنگين) نمی توان با بازده بالا در يک نوار واحد استفاده کرد. تأمين آب اضافی در وسط طول نوار به شکل مؤثری آن را کوتاه خواهد کرد. در صورت نياز به نوارهای بسيار کوتاه، بهتر است که از آبياری کرتی يا رديفی استفاده شود. در غير اين صورت رواناب زيادی روی خواهد داد. برای خاک های با سرعت نفوذ پذيری بالا نمی توان از نوارهايی به طول بيش از 100 متر استفاده کرد. در نفوذ پذيری پايين لازم است نوار برای تأمين مدت آبياری لازم جهت نفوذ کافی آب، 800 تا 1000 متر انتخاب شود. همچنين ميزان دبی ورودی نيز بايد تغيير کند. استفاده از ابعاد و دبی های غير دلخواه عملی بوده اما موجب نفوذ يکنواخت و ظرفيت نگهداری آب يکسان در منظقه ريشه در واحدهايی که به مديريت مشابه نياز دارند. به ويژه در جهت شيب بسيار مطلوب است. در خاک های سله بسته که ترک ها بايد قبل از پيشروی جريان پر شوند، حداقل آب مورد نياز، کمی بيش از حجم آب لازم جهت پر شدن ترک ها، برآورد می شود تغيير مقادير کمبود رطوبت خاک و اندازه ترک ها در زمان آبياری اثرات مطلوبی در پی خواهد داشت. پس از پر شدن ترک ها سرعت نفوذ آشکارا کاهش خواهد يافت. در اينگونه اراضی آب حتی کمتر از نصف مقدار معمول، نفوذ کرده و طول نوار را می توان تا 1000 متر افزايش داد. در اين حالت منحنی های پيشروی و پسروی لزوماً به موازات يکديگر نخواهند بود. پشته های مرزی را می توان به صورت فصلی يا دائمی احداث نمود. فاصله پشته ها و هزينه احداث به عمليات زراعی مانند فاصله گياهان، عرض ماشين آلات و دبی ورودی بستگی دارد.

غرقابی دائم (کرت برنج)
آبياری به روش غرقابی دائم روشی است که طی آن آب به صورت دائم يا متناوب وارد زمين شده و خاک را به طور دائمی غرقاب می سازد. برای نگهداری آب در کرت هايی مسطح يا نسبتاً مسطح، مزرعه با پشته هايی تقسيم شده و معمولاً در شيب ها، زمين سکوبندی می شود. از روش آبياری با جريان دائم معمولاً برای برنج که به شرايط اشباع و غرقابی نياز داشته و يا می تواند خود را با آن وفق دهد استفاده می شود. گياه معمولاً در سطوح صاف کشت می شود. در بسياری از مناطق، در سيستم های جريان دائم، اراضی پايين دست با آب خارج شده از زمين های بالا دست آبياری می شوند. اين آب، افت حاصل از نشت و تبخير و تعرق در زمين های پايين دست را تأمين می نمايد. در صورت که از آبراهه های مجزا برای هر قطعه استفاده شود، کنترل بهتر آب امکان پذير است. اين امر در طول دوره آبياری نيز حائز اهميت است، چرا که با کاشت گونه های مختلف گياهی در هر قطعه زمين، نياز آبی در هر زمان متفاوت خواهد بود. سيستم توزيع آب بايد قادر به هدايت و کنترل سرعت های متغير جريان برای آبياری زمين های مختلف در زمان ها متفاوت باشد. به سبب سرعت بالای نفوذ در آغاز آبياری، سرعت بالای جريان در اين هنگام بسيار حائز اهميت است. روش غرقابی دائم در زمين هايی با سرعت نفوذپذيری کم از کارآيی بالايی برخوردار است. به طول معمول، با ايجاد لايه ای نفوذناپذير در اثر فعاليت های زراعی در شرايط اشباع، در طی ساليان متمادی، نفوذ عمقی محدود خواهد شد. در صورت تشکيل شخم لايه زير سطحی و يا استقرار يک سفره زيرزمينی، همگن بودن خاک، به طور معمول موضوع مهمی نخواهد بود. در مزارع دائماً غرقابی، پس از آبياری اوليه زمين جريان مداوم آب با سرعت کم به شکلی که تنها برای تأمين نياز آبی کافی باشد، وارد زمين می شود. در برخی مناطق، آب به صورت دوره ای تأمين می شود. تا زمانی که عمق آب در سطح خاک در فاصله دو آبياری کافی باشد، اثرات آبياری دوره ای اندک خواهد بود. در آبياری مداوم، دبی های جريان کوچک هستند. در آبياری متناوب از جريان های بيشتر برای دوره های کوتاه استفاده می شود. آبياری های متناوب با نوسان عمق آب، امکان ذخيره بارندگی را فراهم نموده و در عين حال شرايط غرقابی دائم نيز حفظ خواهد شد. کرت ها و زمين های تسطيح نشده را می توان برای آبياری به روش غرقابی دائم به اشکال و قواره های مختلف تقسيم کرد. اندازه کرت، در درجه نخست توسط توپوگرافی منطقه و سپس توسط ساير شرايط اجرايی محدود می شود و يکنواختی خاک بر آن اثرگذار نيست. در صورت امکان، پشته های طويل به موازات يکديگر احداث می شوند چرا که قطعه بندی به اين صورت موجب تسهيل عمليات مکانيزه و تسطيح ليزری اراضی می شود. احداث پشته ها و کنترل سازه ها به مديريتی ماهر نيازمند است. استقرار نامناسب پشته ها، يا عدم کنترل صحيح سازه ها، کارآيی روش را کاهش خواهد داد. پشته ها ممکن است دائمی باشند و يا اين که به منظور تسهيل عمليات برداشت هر سال تخريب و بازسازی شوند. در برخی مناطق به منظور حفاظت از فرسايش، نشت و کنترل علف هرز، پشته ها را با نوارهای پلاستيکی می پوشانند. امواج آب ناشی از باد موجب فرسايش پشته ها شده و لزوم عمليات نگهداری را تشديد خواهند کرد. تسطيح کامل زمين بسيار حائز اهميت است. زمين های تسطيح شده، يا به صورت کرت های کاملاً هموار درآمده يا شيب بسيار کم داشته و يا دارای اختلاف تراز کوچکی در طول زمين هستند تا ضمن تأمين عمق غرقابی مناسب (نه خيلی عمق و نه خيلی کم عمق) امکان زهکشی اراضی در هنگام برداشت محصول را فراهم سازند. شکل 3-4 آبياری برنج به روش غرقابی دائم را در مقايس کوچک در زمينی که تسطيح ليزری استفاده می کنند. در مواردی که تراس بندی اراضی مورد نياز باشد، پشته ها نيز با کنترل ليزری احداث می شوند. در صورت استفاده از چنين ابزاری، عمليات حفاظت ماهرانه ای مورد نياز خواهد بود. حجم خاک جابجا شده در تسطيح اراضی برای آبياری به روش غرقابی دائم معمولاً از 200M3/ha تجاوز نمی کند. در صورت پيروی شيب کرت از شيب زمين و يا استقرار پشته ها بر خطوط تراز، حجم عمليات خاکی بسيار ناچيز خواهد بود. در مناطقی که برای تسهيل عمليات زراعی کرت های بزرگتر مدنظر هستند، تمامی ابعاد عمليات تسطيح نيز افزايش خواهد يافت. سطوح هموار برای برخی فرايندهای رشد و يا برای ساير گياهانی که در تناوب با برنج به صورت کرتی آبياری می شوند، ضروری است. ارتفاع پشته ها بايد برای تسهيل انتقال آب از يک کرت به کرت ديگر و کاهش فرسايش آبی، کوتاه انتخاب شوند. اين امر استفاده اقتصادی از اين روش را در مناطق مختلف محدود می سازد. بسياری از زمين های قديمی در شيب های تند دارای پشته های بلند بوده و با شرايط کارگری و مکانيزه جاری هماهنگ نيستند. شکل 3-4- غرقای دائم مزرعه کوچک برنجمديريت روش ابياری غرقابی دائم شامل تسطيح پيش از آغاز فصل زراعی، احداث اوليه پشته ها و سازه های کنترل آب، غرقاب کردن اوليه زمين و نهايتاً حفظ عمق مناسب آب در مناطق غرقابی و تأمين جريان آب کافی با هدر رفت ناچيز است. برای فراهم آوردن شرايط برداشت وجود شکلی از زهکشی سطحی برای برنج است. علاوه بر اين، زهکشی سطحی می تواند در صورت بارندگی در فصل رشد و در خاک های سنگين، و به ويژه برای گياهان زراعی (غير برنج) آب اضافی را از زمين خارج کند.

ماندابی (پر و خالی کردن آب)
آبياری به روش ماندابی (پر کردن با آب و زهکشی) يکی از انواع آبياری غرقابی دائم است اما سطح خاک متناوباً از آب پر و خالی می شود. از روش ماندابی تنها می توان برای آبياری گياهانی استفاده کرد که مقاون به غرقاب شدن موقت در دوره های مشخص آبياری باشند. آبياری در اين روش با پر کردن حوضچه ها از آب و حفظ آن تا هنگامی که نفوذ عمقی مطلوب تأمين شود انجام می گردد. اين روش برای خاک های با سرعت نفوذ کم و اراضی با شيب ناچيز مناسب است. از اين روش در اراضی بزرگی که وسعت آنها به 16 هکتار می رسد و اختلاف ارتفاع 3/0 متر داشته اند استفاده شده است. در اين روش، کنترل رواناب برای خارج کردن آب اضافی کرت ضروری است. با تخليه آب اضافی از يک دريچه از يک دريچه خروجی مقدار يا عمق آبياری مورد نظر کنترل می شود. مدت آبياری عامل بسيار مهمی برای دستيابی به بازده بالای کاربرد است و برای تأمين يکنواختی بالا، همانند آبياری نواری، منحنی های پيشروی و پسروی بايد تقريباً موازی باشند. اين مسأله در دوره های غرقابی طولانی مدت مهم نبوده اما در دوره های کوتاه مدت و آبياری سبک در کرت های مسطح بسيار مؤثر است.روش ماندابی باری آبياری های سنگين مناسب بوده و می توان از آن برای آبشويی اراضی کوچک با تسطيح ضعيف يا شيب دار استفاده نمود. آبياری شياریشيارها مجازی شيب داری هستند که در خاک ايجاد می شوند. در اين روش، آب به سمت پايين شيار جريان يافته و به خاک نفوذ می کند. در صورت بيشتر بودن مدت زمان پيشروی (Tadv) از زمان پسروی (Tr) مدت زمان نفوذ آب در بالا دست شيار (زمان آبياری،Ta) بيشتر از انتهای آن، (زمان نفوذ در انتهای پايينی، Ti) خواهد بود. زمان پسروی در اراضی شيب دار معمولاً کوچک است، اما در شيب های کم و خاک هايی با نفوذپذيری ناچيز حائز اهميت خواهد بود. به منظور تضمين نفوذ کافی آب در انتهای شيار، وجود رواناب اجتناب ناپذير بوده، بنابراين ممکن است پيش بينی سيستم بازگشت جريان ضروری باشد. نفوذ معمولاً فرآيندی آرام است که به صورت افقی و عمودی در محيط خيس شده شيار روی می دهد. با فرض يکنواختی خاک و تسطيح صحيح زمين،

سه مورد سخت افزاری بسيار مهم که موجب سهولت و کارآيی بيشتر آبياری شياری می شوند عبارتند از:
1- سيستم بازگشت جريان آب پايين دست شيار که شامل يک مخزن آب نيز می شود.
2- شيارهای کوتاه برای کسب نسبت پيشروی قابل قبول 
3- جريان متغير بزرگ برای تأمين آب ورودی.
شيارها دارای اشکال گوناگونی هستند. اکثر آنها V شکل، ذوزنقه ای، سهمی بوده و يا دارای اشکال پهن و مسطح با عرض خيس شده بين 15 تا 75 سانتی متر يا بيشتر هستند. شيارها برای کاشت گياهان رديفی و باغات يا تاکستان ها بسيار مناسبند. تناسب اين روش برای مزارع يا محصولاتی که عمليات زراعی آنها به عبور تراکتور در ميان شيارها نياز دارد، کمتر است. از شيارهای باريک و شيارهای کم عمق لبه پهن می توان در کاشت محصولات زراعی کوتاه برای رفع برخی از مشکلات زراعی استفاده نمود. از شيارها همچنين می توان برای آبياری درختچه های مو با اندام هوايی بزرگ يا گياهانی که نبايد بر روی خاک مرطوب پهن شوند (مانند خربزه و هندوانه) استفاده نمود. با بزرگ شدن گياه، تاک ها را می توان به خارج از شيار هدايت نمود. همچنين می توان جايگاه شيار نسبت به گياه را تغيير داده و با رشد گياه، شيار پيشين را رها ساخت و يا می توان با توسعه سيستم ريشه از شيارهای جايگزين يا شيارهايی با پهنای زياد که دور از گياه حفر شده اند استفاده نمود.آبياری گياهان زراعی کوتاه که بذر آنها در عمق کم قرار می گيرد به تسطيح دقيق سطح زمين احتياج دارد چرا که در نقاط پست موجب سله بستن خاک و نقاط مرتفع باعث خشک شدن خاک خواهد شد که در آن صورت دانه ها از رطوبت کافی برای جوانه زنی برخوردار نخواهند شد. شکل و فاصله شيارها را می توان به گونه ای تنظيم کرد که در بين آنها مقادير قابل توجهی خاک خشک برای ايجاد مسيرهايی با فواصل بيشتر يا ايجاد بسترهای تخت باقی بماند. فاصله بين شيارها و شکل آنها معمولاً با توجه به فاصله ادوات به کار برده شده در عمليات زراعی و تراکم ايده آل گياه تعيين می شود. هر گاه آبياری با تواتر زيادتر و عمق کمتر مطلوب باشد، آبياری يک در ميان شيارها با کاربرد متناوب آب در يکی از دو شيار مجاور رديف گياه در هر آبياری، روش مناسبی برای آبياری گياهان رديفی به شمار می رود. بدين ترتيب هر رديف گياه در نصف دوره متناوب، در يکی از دو شيار مجاور آب دريافت می کند و می توان با همان دبی، در هر نيم دوره تناوب، وسعتی دو برابر قبل را آبياری نمود. با استفاده از تجهيزات مناسب و نيمه خودکار توزيع آب، می توان نياز کارگری را به کمترين مقدار رسانيد. در صورت سله بستن خاک ها، آبياری يک در ميان شيارها ممکن نخواهد بود. چرا که آب از خلال شکاف ها به داخل شيار خشک مجاور نفوذ خواهد کرد. مدت آبياری با مدت کاربرد آب بايد شامل زمان لازم برای تأمين نفوذ عمقی مطلوب در انتهای شيار، به علاوه زمان پيشروی منهای زمان پسروی (در صورت وجود) باشد، فاصله ميام داغ آب شيارهای مجاور نبايد از دو برابر فاصله ای که نفوذ افقی آب در دوره آبياری در انتهای شيار طی می کند تجاوز نمايد. بايد توجه داشت که ممکن است تمامی خاک سطحی موجود بين شيارها مرطوب نشود، اما خاک زير سطحی در اين فاصله به مقدار کافی مرطوب شود. فاصله ميان داغ آب را می توان با تغيير شکل شيار يا تغيير فاصله بين مراکز شيارها تنظيم نمود. اين تغييرات به شدت بر سرعت نفوذ و مدت زمان آبياری اثر خواهد گذاشت. نمونه يک روش آبياری شياری با آبياری يک در ميان رديف ها و استفاده از سيفون در شکل 5-3- نشان داده شده است.

تفاوت نسبی ميان فرصت نفوذ آب به ابتدای شيار (Ta) فرصت نفوذ در انتهای شيار (Ti) و عمق نفوذ مربوط به آن، به وسيله نسبت پيشروی توصيف می شود؛ AR=Tadv/Ti، در خاکهای ترک نخورده اين نسبت به توزيع آب مورد استفاده رواناب، نفوذ عمقی و ذخيره در خاک در شرايطی بستگی دارد که کفايت آبياری به مقدار 100 درصد رسيده باشد. تغييرات در کمبود مجاز رطوبت خاک (MAD) فاصله شيارها، شکل شيارها، تراکم خاک، استفاده مجدد از آب شيب، اندازه دبی ورودی، مسدود ساختن انتهای شيار و سيستم های بازگشت جريان، بر سرعت نفوذ و مدت مطلوط رواناب در انتهای شيار (Ti) اثر می گذارد. يکنواختی و کارآيی سيستم را می توان با ايجاد تغييراتی در سرعت نفوذ و بسياری از عوامل مربوط به آن وبه ويژه اندازه دبی ورودی (AR) بهبود بخشيد. رواناب و نفوذ عمقی، نسبت به تغييرات AR و بسياری از عوامل مؤثر بر آن، واکنش نشان می دهند.

منبع: جهاد کشاورزی اراک

اکرم مهاجرانی- لیسانس آبیاری 

كلياتي در مورد كشت گوجه فرنگي

گوجه فرنگی مشخصات گياهشناسی گوجه فرنگی از گياهان عالی گلدار ، از راسته دو لپه ای ها ، از خانواده Solonaceae ، از جنس Lyopersicon می باشد . اين گياه دارای واريته های بسياری است که ممکن است برای استفاده از ميوه آن و يا تزئينات کشت شوند . ريشه آن عميق و گاهی به طول يک متر می رسد که چنانچه نشاء شود توليد ريشه های جانبی قوی خواهد کرد . ساقه جوان گوجه فرنگی علفی ، گرد ، صاف ، شکننده و کرکدار بوده که در اثر مسن شدن گوشه دار ، سخت و تقريبا خشبی می گردد . ساقه خزنده و منشعب به طول 5/1 متر می رسد ولی بعضی از واريته های آن به نام Validum دارای ساقه کوتاه ، محکم و ايستاده است و در هوا بدون کمک قيم می ايستد . برگهای اين گياه متناوب و مرکب می باشد که بزرگی آنها نسبت به واريته های مختلف يکسان نيست . رنگ برگها سبز روشن و پشت آنها معمولا کرکدار است . گلهای کوچک گوجه فرنگی به صورت خوشه در روی ساقه بين دو گره ظاهر می شود . 5 گلبرگ زرد رنگ به هم پِوسته دارد که در انتها از هم جدا هستند . گلبرگها برگشته ، پهن و نيزه ای شکل می باشند . کاسه گل سبز رنگ دارای 5 کاسبرگ بلند و کشيده يا نيزه ای شکل که در ابتدا کوچکتر از گلبرگها بوده ولی با رشد ميوه بر طول آن افزوده می شود . پرچمها 5 عدد با بساکهای بزرگ که در روی ميله کوتاهی قرار می گيرد . ميوه گوجه فرنگی سته و از 2 تا چند حفره تشکيل شده است . ميوه ها گوشتی و دارای تعداد زيادی تخم های قلبی شکل کوچک می باشد . رنگ و شکل ميوه ، دير يا زودرس بودن ميوه ، گوشتی يا آبدار بودن ميوه و بالاخره صاف يا چروک بودن ميوه در واريته های مختلف گوجه فرنگی متفاوت است . بذر گوجه فرنگی کوچک ، سبک ، پهن و سفيد رنگ است و تا حدود 4 تا 5 سال قوه ناميه خود را حفظ می کند . تشکيل ميوه در بوته گوجه فرنگی تابع چند عامل است که در يکديگر تاثير متقابل دارند . اين عوامل عبارتند از مواد غذايي ، درجه حرارت و طول مدت روز . از طرف ديگر تلقيح در گلهای گوجه فرنگی بسيار دشوار بوده ، رطوبت زياد هوا و يا ريزش آب روی گلها در هنگام تلقيح ميزان ميوه دهی را به شدن پايين می آورد . انواع کشت گوجه فرنگی: حال که تصميم گرفته ايد در گلخانه خود بذر گوجه فرنگی را کشت کنيد قبل از هر چيز بايد بدانيد چه نوع بذری را انتخاب و تهيه نمائيد. بذر گوجه فرنگی را بر اساس نحوه مصرف آن می توان تقسيم بندی نمود زيرا اين ميوه را به صورت تازه خوری, رب, سس يا کنسرو می توان مصرف نمود. به همين منظور اولين تقسيم بندی بر اساس تازه خوری و صنعتی می باشد. در حال حاضر در ايران برای کشت گوجه فرنگی در گلخانه تنها از ارقام تازه خوری استفاده می شود. دومين تقسيم بندی بر اساس همرسی استوار است . که به سه دسته همرس - غير همرس و بينابين تقسيم می شود . معمولا در گلخانه های ايران از واريته های غير همرس در برداشت های طولانی مدت و از واريته بينابين در مناطقی که مدت برداشت کوتاه تر است استفاده می شود. سومين تقسيم بندی بر اساس وزن ميوه است . امروزه برای مصرف تازه خوری گوجه فرنگی از گوجه چری با وزن ۵ تا ۲۰ گرم تا گوجه هايی به وزن ۲۵۰ گرم استفاده می شود. نا گفته نماند که هر چه وزن گوجه فرنگی سنگين تر باشد مدت بيشتری برای رسيدن به باردهی نياز دارد . مثلا گوجه چری که حدود ۵ تا ۲۰ گرم است پس از نشاء حدود ۶۰ روز برای برداشت محصول نياز دارد. به تازگی در بازار توليد واريته های ديگری پا نهاده است که کلاستر نام دارد .اصولا چيدن ميوه به صورت خوشه ای با اصطلاح کلاستر خوانده می شود . با پيشرفت تکنولوژی در توليد بذر واريته هايی به بازار معرفی شده است که در برابر نماتد يا ويروسهايی که در منطقه ای فعال هستند مقاومت داشته و می توان با توجه به مشکلات موجود ارقام مورد نظر را انتخاب نمود ارقام در گوجه فرنگی گوجه فرنگی دارای واريته های بسيار زيادی است که از نظر رشد گياه کيفيت ميوه ، شکل ميوه و مقاومت به امراض و آفات تفاوتهای زيادی با يکديگر دارند . اين گياه را می توان از نظر رنگ به زرد ، قرمز ، نارنجی و از حيث شکل به گرد ، بيضی ، صاف ، کنگره دار در اندازه های کوچک و بزرگ تقسيم نمود . در انتخاب واريته بايد مقدمتا هدف از پرورش گوجه فرنگی مشخص شود . آيا منظور توليد در مقياس کوچکی برای مصارف خانگی است و يا منظور عرضه به بازار است و يا تحويل به کارخانه برای تبديل به رب و کنسرو مطرح می باشد . دو واريته معروف گوجه فرنگی گلخانه ای عبارتند از : Vendor اين واريته دارای ميوه های متوسط ، پوست ضخيم و مقاوم به ويروس موزائيک تنباکو و بيماری Leaf mold بوده ولی نسبت به gray mold حساس می باشد . Vantage دارای ميوه متوسط و سفت ، گلابی شکل با پوست ضخيم است ولی چون نسبت به ويروس موزائيک تنباکو حساسيت دارد کمتر از Vendor مورد استفاده قرار می گيرد . اين واريته در مقابل leaf mold مقاوم و به gray mold حساس می باشد . در زير برخی از واريته های ديگر گوجه فرنگی با ذکر خلاصه ای از مشخصات آنها نام برده شده است مقاومندleaf mold هيبريدهای نسل اول که به بيماری . Ailresist : بلند و گسترده ، ميوه ها متوسط و مناسب برای نقاط کم نور . Amberely Cross : بلند و گسترده ، پر محصول و زود رس Arasta : کوتاه و پرپشت ، عملکرد محصول خوب . Bonset : متوسط ، زود رس ، مقاوم به بيماری ورتسليوم Harrisons , Systan Cross : کوتاه و پر پشت ، رنگ و کيفيت ميوه ها خوب ، مناسب برای گلخانه های سرد . 2 _ واريته های معمولی Alicante : بلند و گسترده ، زودرس ، کيفيت ميوه ها خوب Ailsa craig : بلند و گسترده ، ميوه ها دارای شکل خوب و اندازه متوسط Best of all : بلند و گسترده کيفيت ميوه ها خوب ، پر محصول . Market king : بلند و گسترده ، داخل گلخانه يا هوای آزاد ، عملکرد محصول خوب . 3 _ واريته های زرد رنگ Golden dawn : زودرس ، اندازه ميوه ها متوسط Mild – day Sun : اندازه ميوه ها متوسط ، دارای رشد خوب در هوای آزاد شرايط لازم برای پرورش گوجه فرنگی در گلخانه طول دوره جوانه زنی: طول دوره جوانه زنی تا ظهور برگ های لپه ای در سطح خاک معمولا ۶ روز است واز ۴ تا ۶ هفته نشاء آماده انتقال به زمين اصلی است . برای اينکه بذر گوجه فرنگی بتواند به خوبی جوانه زده و رشد نمايد تا زمان رشد مطلوب بوته بهتر است آن را در محل خزانه نگهداری نمود که هم در استفاده از امکانات گلخانه بتوان صرفه جويی کرد و هم گياه بتواند در ابتدا رشد خوبی داشته باشد. به همين منظور قسمتی از گلخانه را برای گلدان های نشاء در نظر گرفته و يا محلی را برای خزانه انتخاب می کنيم انتخاب گلدان مناسب که حجم ريشه درون آن به خوبی فعاليت کند حائز اهميت است . دما رطوبت نور فاصله بوته ها نقش مهمی در رشد يک گياه سالم در خزانه را دارد . برای مثال سطحی برابر ۱۰×۱۰ سانتی متر برای هر بوته باید در نظر گرفت . ضمنا بايد از محلهايی استفاده کرد که کاملا ضد عفونی شده و آفات و بيماری ها در محل نشاء موجود نباشد. حرارت حرارت يکی از عوامل مهم در پرورش گوجه فرنگی است . برای تهيه نشاء گوجه فرنگی گلخانه هايي که دارای حرارت يکنواختی بين 18 تا 20 درجه سانتيگراد باشد نتيجه مطلوبی داشته و از اين مرجله به بعد حرارت بين 16 تا 18 درجه سانتيگراد در روز و 12 تا 14 درجه سانتيگراد در شب برای گياه مناسب شناخته شده است . لازم به ذکر است که در روزهای آفتابی حرارت گلخانه به 21 تا 24 درجه سانتيگراد افزايش پيدا می کند ضمنا با نزديک شدن شب بايد درجه حرارت به سرعت کاهش و با شروع روز سريعا افزايش داده شود . اين مطلب بيانگر اين است که حرارت گلخانه به نور بستگی دارد و بايد حرارت و نور تواما کنترل شود . نامنظم بودن حرارت اثراتی بر روی بوته های گوجه فرنگی و عملکرد محصول می گذارد که در زير به برخی از آنها اشاره می شود . - چنانچه در طول روز حرارت زياد و در شب کم شود در رشد نباتات اختلالی ايجاد می شود . علت اين امر اين است که غذای ساخته شده توسط برگها در هوای گرم روز اگر در شب حرارات کم باشد نمی تواند کاملا مورد استفاده قرار گيرد که نتيجتا برگها پيچش پيدا کرده ، گياه کوتاه و ميوه ها شکاف خورده و کوچک می شوند . - در صورتيکه حرارت در شب زياد باشد گياهان ضعيف و دراز و باريک شده و ميوه ها ريز می شوند . - اگر بوته گوجه فرنگی شبانه روز در حرارتهای پايين نگهداری شود دارای رشد بطءی تری بوده در حاليکه پرورش آن در حرارتهای زياد در طول شبانه روز رشد آنها را تسريع کرده و معمولا توليد ميوه های زودرس و کوچک می نمايد . هر چند در مجموع عملکرد محول در واحد سطح بيشتر نخواهد بود . به طور کلی حرارتهای خيلی بالا سريع تر از حرارتهای پايين تر از حد مطلوب موجب مرگ گياه خواهد شد . لازم به يادآوری است که حرارت محيط کشتی که در آن گياه پرورش می يابد در عمق 10 تا 15 سانتی متری نبايد از 15 درجه سانتی گراد کمتر باشد . نور گوجه فرنگی احتياج فراوانی به نور دارد بنابراين در نقاطی که زمستان و پاييز نور کافی نمی باشد بايد نسبت به جهت گلخانه ، نوع پوشش و محل آن دقت کافی به عمل آيد تا نياز به استفاده از نورهای مصنوعی نباشد . کمبود نور بخصوص در ماههای زمستان باعث کاهش رشد و نمو گياه شده ، تشکيل گل و رشد ميوه را مختل می سازد . متوسط شدت نور لازم برای گوجه فرنگی 20000 لوکس معين شده است . سرمايه گذاری در جهت تجهيز گلخانه به لامپهای فلورسنت به منظور رفع کمبود نور به ويژه در مرحله تهيه نشاء و نقاطی که دارای آب و هوای ابری می باشند ضروری است . برای نشاء های جوان ساعات روشنايي نبايد بيش از 17 ساعت در شبانه روز بوده که معمولا 17 تا 21 روز تکرار می گردد آب گوجه فرنگی برای رشد و نمو سريع خود و همچنين به خاطر محصول زيادی که توليد می کند نياز فراوانی به آب دارد . از علل ديگر مصرف آب زياد در اين گياه می توان به تبخير آب اشاره نمود زيرا در اثر تهويه که برای پايين آوردن رطوبت محيط لازم است تبخير شدت يافته و در نتيجه نياز گياه به آب افزايش می يابد . کنترل دقيق مقدار و زمان آبياری در برقراری تعادل بين رشد رويشی و زايشی گياه و در نتيجه ميزان باروری و کيفيت محصول گوجه فرنگی موثر خواهد بود . اين عمل هر چند مشکل است ولی استفاده از رطوبت سنج می تواند کمکی در اين راه محسوب شود . کم يا زياد شدن دفعات آبياری و نامرتب بودن آن مخصوصا در اواخر دوره رشد گياه و موقع رسيدن ميوه دچار پاره ای از بيماريهای فيزيولوژی می شود . در روزهای گرم آفتابی اگر آّب کافی در اختيار گوجه فرنگی قرار نگيرد پژمرده شده و اغلب در روی برگهای فوقانی آنها لکه هايي ظاهر می شود ، به علاوه گلها به سرعت خواهند ريخت . نباتاتی که بيش از حد آبياری می شوند برگهای قسمت پايينی آنها زرد شده که ادامه اين وضعيت پوسيدگی ريشه را به دنبال خواهد داشت . آبياری گوجه فرنگی معمولا در مواقع لزوم صورت گرفته ولی از شروع ميوه و متورم شدن تا پايان دوره برداشت بايد افزايش پيدا کند و خاک هميشه مرطوب نگهداری شود . چنانچه در اين مرحله خاک خشک شده و يک مرتبه آبياری شديد انجام شود باعث ترک خوردن پوست ميوه ها می گردد . ميزان آّب در گوجه فرنگی به مقدار زيادی استگی به وضعيت آب و هوای خارج از گلخانه دارد . روزهای گرم و آفتابی گياه نياز بيشتری در مقايسه با روزهای ابری دارد . همچنين مقدار آب بستگی به نوع محيط کشت داشته و در سيستمهای مختلف کاشت و پرورش گوجه فرنگی نيز متفاوت می باشد . مطابق برخی از آزمايشات هر بوته گوجه فرنگی گلخانه ای در طول دوره رشد 65 ليتر آب مصرف می کند . بنابراين برای هر مترمربع سطخ زير کشت حدود 300 تا 340 ليتر آب لازم است . محيط کشت) ( خاک)) يکی ديگر از عوامل مهم در پرورش گجه فرنگی گلخانه ای محيط کشت می باشد . محيط کشتی که برای اين منظور فراهم می شود علاوه بر نگهداری نبات بايد دارای خصوصيات زير باشد : تهويه در آن به خوبی انجام گيرد ، آب و مواد غذايي کافی در خود ذخيره کند ، از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد ، عاری از آلودگيها بوده و بتوان آن را بدون اينکه اثر سويي روی گياه بگذارد ضد عفونی نمود . گوجه فرنگی را می توان داخل بسترهايي در خاک کف گلخانه کشت نمود . خاکی که برای اين منظور استفاده می شود بايد پوک ، قوی و بافت آن شنی يا شنی لومی بوده و زهکشی در آن بخوبی انجام گيرد . علاوه بر خاک محيط کشت های ديگری که در پرورش گوجه فرنگی گلخانه ای استفاده می شود عبارتند از : 1 _ محيط کشت بذر از آنجا که پس از جوانه زدن بذر ، بوته های گوجه فرنگی در گلدانهای ديگری نشاء می شوند لذا برای کشت بذر به مواد غذايي چندانی احتياج نيست . در اين رابطه فرمول 1 برای تهيه محيط کشت بذر توصيه می گردد : فرمول 1 : لوم 2 قسمت به علاوه 1 قسمت پت به علاوه 1 قسمت ماسه که به هر پيمانه 45 گرم سوپر فسفات و 24 گرم سنگ آهک اضافه می شود . 2 _ محيط کشت نشاء پس از جوانه زدن بذور ، نباتات جوان را در داخل گلدان و يا جعبه های مخصوص نشاء می کنند . از اين مرحله به بعد گياه حداکثر 10 تا 12 هفته و 6 تا 7 هفته و يا حتی برای محصولات ديررس زمانی کوهتاتر در گلدانها نگهداری می شوند . فرمول 2 برای محيط کشت نشاء پيشنهاد می گردد : فرمول 2 : 7 قسمت لوم به علاوه 3 قسمت پت به علاوه 2 قسمت ماسه که به هر پيمانه 24 گرم سنگ آهک و 120 گرم کود اضافه می شود . 3 _ محيط کشت برای پرورش نبات به منظور پرورش گوجه فرنگی در گلدان ، کيسه های پلاستيکی ، تغارهای پلاستيکی و غيره از فرمول 3 استفاده می شود . فرمول 3 : 7 قسمت لوم به علاوه 3 قسمت پت به علاوه 2 قسمت ماسه که به هر پيمانه حدود 45 گرم سنگ آهک و 240 گرم کود اضافه می شود . 4 _ محيط کشت برای پرورش گوجه فرنگی به روش هايدروپونيک در اين روش محيط کشت را معمولا از موادی مانند پيت موس ، خاک اره و يا محلوط ورمی کوليت به نسبت مساوی از نظر حجم تهيه می نمايند . چنانچه ورمی کوليت در اختيار نبود پرليت را می توان به نسبت 50 درصد جايگزين آن نمود . ضمنا سنگ آهک دولوميت و سنگ گچ به مقدار 6 تا 9 کيلوگرم در متر مکعب با هريک مواد فوق پيشنهاد می گردد . خاک اره به دليل وزن سبک ، عاری از آلودگی و سهولت در جابجايي يکی از بهترين محيط کشتهايي است که برای پرورش گوجه فرنگی در گلخانه به روش هايدروپونيک استفاده می شود . خاک اره های نرم در مقايسه با خاک اره هايي که دانه های آن درشت است ترجيح داده می شود ولی بايد توجه داشت که درجه ريزی خاک اره نبايد به ترتيبی باشد که در اثر آبياری فشرده شده و مانع زهکشی گردد . علاوه بر محيط کشتهايي که در بالا اشاره شد برای پرورش گوجه فرنگی به روش هايدروپونيک از پوست صنوبر ، ماسه ، سنگريزه به قطر يک سانتی متر ، مخلوط ماسه و پيت و مخلوط خاک اره و ماسه استفاد می گردد . از آنجا که از مخلوط خاک اره و ماسه رطوبت به طور جانبی پخش می شود خاک اره به تنهايي ترجيح داده می شود . گلخانه پرورش گوجه فرنگی گوجه فرنگی از جمله صيفی جاتی است که به دلايل فراوان کشت آن قابل صرفه است. زيرا اين محصول در غذاهای مختلف مورد استفاده قرار می گيرد و آنجا که به صورت اصلی وجود ندارد به صورت رب گوجه باعث خوشمزگی غذا می شود.به همين دليل است که در کشت گوجه فرنگی واريته هايی در نظر گرفته شده است که دقيقا با شرايط مصرف گوجه فرنگی مطابق است. گوجه فرنگی ريز در اندازه های ۵ تا ۲۰ گرمی و همين طور گوجه فرنگی هايی با اوزان تا ۲۵۰ گرم توليد شده است که به خاطر استفاده از تکنيک های جديد علاوه بر مقاومت بالا در برابر بسياری از ويروس ها و بيماری ها استعداد دوام و تازگی را تا مدت طولانی دارا می باشد. شايان ذکر است که علاوه بر تنوع شکل و اندازه رنگ های زرد و نارنجی به کمک گوجه فرنگی های قرمز آمده است. از عوامل مهمي كه در پرورش گوجه فرنگي گلخانه اي بايد مورد توجه قرار گيرد داشتن يك گلخانه مناسب است . تامين حرارت ، تهويه و همچنين آبرساني در گلخانه از نكاتي مي باشد كه هنگام ساختن گلخانه بايد مورد مطالعه دقيق قرار گيرد . ساختمان گلخانه به منظور پرورش گوجه فرنگي از انواع گلخانه ها ( پلاستيكي يا شيشه اي ) در اشكال مختلف مي توان استفاده نمود . اسكلت اين گلخانه ها از چوب و فلز و احتمالا قسمتي از ديوارهاي آن از آجر يا سيمان ساخته مي شود . گلخا نها هايي كه ديواره هاي آنها كاملا از شيشه و يا پلاستيك انتخاب شود نفوذ حرارت و نور در روزهاي آفتابي به داخل گلخانه افزايش داشته ولي بعد از غروب آفتاب حرارت بيشتري را از دست مي دهند . هر چند كه هزينه تامين حرارت گلخانه هاي تمام شيشه اي خصوصا در مناطق سردسير سنگين مي باشد ولي شاغلين اين حرفه به دليل استفاده از نور بيشتر ، از اين گلخانه ها استفاده مي كنند . چنانچه در تهيه اسكلت گلخانه چوب به كار رود لازم است كه از تخته هاي محكم استفاده كرده و آنها را با مواد شيميايي مناسب آغشته نمود . اسكلت گلخانه بهخصوص اسكلتهاي چوبي را بايد به وسيله رنگهاي روشني كه نور را منعكس مي نمايند رنگ آميزي كرد . براي اسكلت اين گلخا نه ها كه در ابعاد و اشكال مختلف ساخته مي شوند مي توان از لوله هاي فلزي توخالي و ميله هاي گرد توپر استفاده كرد كه ساده ترين آن طح نيم استوانه اي ( Quonset ) مي باشد . پوشش گلخانه را علاوه بر شيشه مي توان از پلي اتيلن و فايبرگلاس نيز تهيه كرد . در مناطقي كه سرد است دو لايه كردن پلي اتيلن به حفظ حرارت داخل گلخانه كمك مي كند . گلخا نه هاي پلاستيكي در مقايسه با گلخا نه هاي شيشه اي ، در شب حرارت كمتري را در خود نگهداري مي كنند . نكته ديگري كه در ساخت اين گلخانه ها بايد مورد توجه قرار گيرد ارتفاع گلخانه است . گوجه فرنگي گياهي است كه اگر خوب پرورش يابد از رشد طولي قابل توجهي برخوردار خواهد بود . بنابراين در صورتيكه هدف برداشت محصول خوب باشد ، به دليل محدود بودن سطح گلخانه بايد از ارتنفاع گلخانه استفاده كرد و به همين منظور گلخانه هاي پرورش گوجه فرنگي را بايد با ارتفاع زياد احداث نمود . نكاتي كه در تهيه گلخانه گوجه فرنگي بايد مورد توجه قرار گيرد عبارتند از : - گلخانه طوري ساخته شود كه از سقف آن قطرات آب ريزش نكند . - تهويه در آن به خوبي انجام شود . مسئله اي كه در فصل تابستان حائز اهميت است . - گلخانه بايد داراي سيستم حرارتي مناسب باشد كه حرارت مورد نياز گوجه فرنگي تامين گردد . - به دليل نياز قابل توجه گوجه فرنگي به آب ، گلخانه بايد داراي آب كافي باشد . - از نوع سيستم حرارتي استفاده شود كه سرويس خدماتي مربوطه در دسترس باشد . - محل احداث گلخانه حتي الامكان دور از سايه درختان و ساختمانها باشد . جهت ساختمان گلخانه شمالي ـ جنوبي بوده و رديفهاي كاشت نيز شمالي و جنوبي در نظر گرفته شوند . - محل احداث گلخانه مجهز به برق باشد . - از ديوار شمالي گلخانه كه مجهز به پنكه است به فاصله حدود 5/8 متر مانعي وجود نداشته باشد . - به منظور احداث چندين گلخانه نزديك هم فاصله هر گلخانه حدود 5/4 متر در نظر گرفته شود . - يكي از نكاتي كه در گلخانه ها مطرح است و بايد مورد توجه قرار گيرد مسئله بهداشتي بودن محيط گلخانه مي باشد . معمولا پس از برداشت محصول گوجه فرنگي مازاد آن را از گلخانه خارج نموده سپس سقف ، ديواره ها ، وسائل حرارتي و تهويه ، كف گلخانه ، بسترها و گلدانها و به طور كلي تمام اشياء موجود در گلخانه را به وسيله آب تميز كنند . به منظور ضد عفوني گلخانه و وسايل و ادوات موجود در آن مي توان از محلولهاي پاك كننده شيميايي يا محلول 1 به 25 فرمالين استفاده كرد كه در اينصورت قبل از كاشت نشاء هواي گلخانه را بايد كاملا تعويض نمود تهويه ساده ترين سيستم تهويه در گلخانه هاي گوجه فرنگي ، نصب پنجره مي باشد كه بايد تعداد و اندازه آنها متناسب با حجم گلخانه بوده و در جهات مناسب ديواره هاي گلخانه تعبيه نمود . كانالهاي پلاستيكي كه در طول گلخانه از سقف آويزان شده و از يكطرف توسط پنكه هواي تازه به داخل آن هدايت مي شود يكي ديگر از روشهاي مناسب تهويه به شمار ميرود . در اين روش معمولا پنكه هاي تخليه هوا باعث خارج شدن هواي گرم گلخانه شده كه به جاي آن هواي تازه از سوراخهاي كانال پلاستيكي داخل گلخانه مي گردد . استفاده از حرارت مصنوعي در گلخانه براي گرم كردن گلخانه منابع حرارتي مختلف مانند برق ، نفت ، گازوئيل ، چوب و آب گرم وجود دارد كه بسته به هزينه از هركدام مي توان در مناطق گوناگون استفاده نمود . سيستمي كه براي گرم كردن گلخانه ها در نظر گرفته مي شود بايد حرارت لازم را تامين كرده و از آنجا كه كنترل درجه حرارت در اين گلخانه ها به خصوص انواع پلاستيكي آن نياز به دقت زياد دارد استفاده از سيستم خودكار مناسبتر مي باشد . گرم كردن گلخانه به وسيله لوله هاي آب گرم و يا كانالهاي پلاستيكي كه بين رديفهاي گوجه فرنگي قرار ميگيرد ترجيح داده مي شود زيرا ضمن كاهش رطوبت اطراف بوته ها ، حرارت بيشتري توليد مي كند . آبرساني علاوه بر آبياري دستي به وسيله شلنگ كه يك روش ساده محسوب مي شود مي توان از آبياري قطره اي در گلخانه هاي پرورش گوجه فرنگي نيز استفاده نمود . اين روش ضمن كنترل يكنواخت رطوبت خاك ، برنامه آبرساني را سهل تر كرده و نيازمنديهاي مربوط به آب و كارگر را كاهش خواهد داد . آبياري قطره اي ممكن است انواع مختلف داشته باشد كه در زير به يك نوع آن اشاره مي شود . در اين روش لوله اصلي ، آب را به داخل لوله هاي هدايت كننده اي كه داراي سوراخهايي به قطر 035/0 اينچ مي باشند رسانيده سپس توسط شلنگهاي بسيار نازكي به قطر 045/0 تا 036/0 اينچ آب به داخل گلدان و يا در بستر كنار بوته ها منتقل خواهد شد . به منظور پخش يكنواخت آب بايد طول لوله هاي هدايت كننده و قطر آن با فاصله بين سوراخها و فشار آب تناسب داشته باشد . ضمنا لوله هاي هدايت كننده بايد طوري نصب شوند كه شيب آنها به طرف بالا قرار نگيرد . اين سيستم آبياري كه براي پرورش گوجه فرنگي در گلدان بسيار مناسب مي باشد نياز به پمپهايي براي به جريان انداختن آب در لوله ها دارد كه بايد ظرفيت آن متناسب با تعداد لوله هاي هدايت كننده آب و سوراخهاي آن تعيين شودآبياري قطره اي در روشهاي هايدروپونيك كه محلول غذايي از روي بستر در اختيار گياه قرار مي گيرد مورد استفاده هاي فراواني دارد . سيستمهاي مختلف كاشت و پرورش گوجه فرنگي در گلخانه Border Culture در صورتيكه خاك كف گلخانه خوب و عاري از آفات و بيماريها باشد اين روش يكي از روشهاي ايده آل محسوب مي گردد . به همين دليل براي استفاده از اين روش بايد قبل از ساختن گلخانه خاك مورد آزمايش قرار گيرد . از اين روش فقط در چند سال اول كه خاك مناسب است استفاده شده و بعد از آن به روشهاي ديگر مثلا استفاده از گلدان تبديل مي گردد . براي اين منظور بسترهايي در كف گلخانه تهيه نموده و آنها را توسط راهروهاي سيماني با ديواره هاي كوتاه از هم جدا مي كنند . معمولا در اين سيستم به جاي گلخانه از تونلهاي پلاستيكي نيز استفاده مي كنند . خاک: گوجه فرنگي براي گسترش ريشه هاي عميق و قوي خود احتياج به زميني نرم و عميق دارد . بنابراين گلخانه بايد در محلي بنا شود كه داراي خاكي نرم و قوي بوده و در آن زهكشي به خوبي انجام گيرد . از خاكهاي سرد و مرطوب براي كشت گوجه فرنگي در گلخانه بايد بر حذر بود . چنانچه خاك در اثر كشت مجدد مبتلا به آفات و امراض گردد بايد آن را تعويض كرد كه بدين منظور خاكهاي زراعتي قوي كه قبلا در آن گوجه فرنگي كشت نشده باشد نتيجه خوبي خواهد داشت ، استفاده كرد . همچنين مي توان با ضد عفوني آفات موجود در خاك را از بين برد . گوجه فرنگي به خاكهاي قوي و خوب آماده شده PH آن 5/6 باشد نياز دارد . خاك را ابتدا شخم زده بعد از خارج كردن علفهاي هرز مقداري كود حيواني حدود 10 كيلوگرم در مترمربع و گاهي پيت موس به مقدار 6 كيلوگرم در هر مترمربع به خاك بستر اضافه مي نمايند . چنانچه مقداري كمپوست به خاك گوجه فرنگي اضافه شود در عملكرد محصول بي تاثير نخواهد بود دمای مناسب: بهترين دما برای جوانه زنی ۳۰ درجه سانتی گراد می باشد و بعد از جوانه زنی دما را تا ۲۴ درجه در مواقع روز و ۱۸ درجه در هنگام شب تقلیل می دهیم.با توجه به اینکه بیشترین فعالیت ریشه ها در عمق ۳۰ سانتی متری خاک می باشد قبل از انتقال نشاء های گوجه فرنگی به زمین اصلی باید بسترهای مناسب که تا عمق ۸۰ سانتی متری قابلیت نفوذ ریشه را داشته باشد محیا نمود در این صورت باید علف های هرز را پیش از انتقال نشاء حذف و پاکسازی نمود و بخصوص از دو گیاه سس و گل جالیز نباید غافل گردید که این دو مشکلات فراوانی را برای گیاه ایجاد می نمایند .بهتر است با رویت سس یا گل جالیز آنها را از کنار بوته جدا کرده و پاکسازی نمود آنگاه مواد آلی و کودهای شیمیایی را در اندازه مناسب و با راهنمایی آزمایشگاه های خاک شناسی تدارک دیده و استفاده نمود بهترین Ph برای گوجه فرنگی ۵/۵ تا ۸/۶ می باشد و تراکم کشت را بین ۲ تا ۵/۲ بوته در متر مربع می توان انتخاب نمود. علاوه بر مسائلی که در مورد تراکم کشت خیار عنوان شد نحوه پایین کشی بوته گوجه فرنگی دلیل دیگری است برای انتخاب تراکم بوته. شکل بستر را می توان به صورت ذوزنقه که در بالا ۴۰ سانتی متر و در پایین ۷۰ سانتی متر در نظر گرفته و به فاصله حدود ۵۰ تا ۶۰ سانتی تر از یکدیگر روی بستر حفره هایی به اندازه گلدان های نشاء در ۲ طرف به صورت زیکزاک و یا در یک خط ایجاد نمود. سپس نشاء گوجه فرنگی را در حفره ها قرار داده و با اضافه کردن خاک یا پیت موس به اطراف آن بوته را در محل انتخاب مستقر کرده و سپس آبیاری نمود تا نفوذ آب جایگزین هوای اضافی اطراف ریشه گردد. هرس همه می دانيم که هرس به منظور ايجاد تعادل بين رشد بوته شاخ وبرگ و مقدار ريشه و ميوه است به همين منظور بوته گوجه فرنگی را تا زمانی که به ۳۰ سانتی متری نرسيده است هرس نمی کنيم و اجازه می دهيم رشد خود را انجام دهد زمانی که ارتفاع بوته به ۳۰ سانتی متری رسيد اولين هرس را انجام می دهيم. اين هرس شامل حذف گل ها و شاخه های فرعی است پس از انجام اين مرحله هرس در تمام طول رشد بوته تمام شاخه های فرعی را حذف می کنيم و در کشت های کوتاه مدت بعد از رسيدن بوته به ارتفاع ۳۰ سانتی متری بوته را به صورت دو شاخه به نخ های مهار می بندیم, با انجام این کار دیگر نیازی به پایین کشی بوته نیست .بر اساس تجارب کیفیت و میزان محصول بوته ای که پایین کشیده شده است بهتر و بیشتر است بدیهی است پس از رسیدن این دو شاخه به ارتفاع مفید گلخانه جوانه انتهایی آن را حذف می کنیم تا گل های موجود در بوته به میوه تبدیل شود. پس از برداشت محصول این بوته ها از گلخانه حذف شده و زمین برای کشت بعدی آماده می شود . البته کشاورزان با تجربه جهت همسان کردن اندازه میوه ها بر اساس بضاعت گیاه و نوع واریته گلها و یا میوه های اضافی بر روی خوشه را هرس می کنند و به تعداد مشخصی از گلها اجازه می دهند تا به میوه برسند . گوجه فرنگی گياهی است اتوگارد که معمولا قبل از باز شدن گل تلقيح گل صورت گرفته است. به همين دليل به ندرت می توان در شرايط خاص تلقيح خارجی را در آن مشاهده نمود. تلقيح : در فضای گلخانه هيچ گونه عامل محرکی مانند باد و يا حشرات برای تلقيح وجود ندارد برای رفع اين مشکل می توان به چند طريق عمل کرد. اول استفاده از زنبورهای مخصوص که عمر آنها فقط يک فصل استو به طور غير مستقيم باعث شک به گياه شده و عمل لقاح را باعث می گردد. دوم استفاده از ويبراتورهای برقی است که در هر دو يا سه روز يکبار با لرزش خوشه ها عمل لقاح را صورت می دهد. راه سوم اين است که می توان در کشت زمستانه از هرمن تلقيح کننده استفاده نمود. و بالاخره راه چهارم اين است که با ايجاد شک در سيمهای مهار و يا ضربه مستقيم بر روی گلها باعث گرده افشانی يا در نهايت عمل تلقيح گرديم. نکته حائز اهميت در عمل تلقيح گلهای بوته گوجه فرنگی دمای موجود در گلخانه می باشد که بايد بين ۲۰ تا ۲۵ درجه بوده و رطوبت آن نيز کم باشد زمان تلقيح : بهترين زمان برای اين کار بين ساعات ۱۱ تا ۲ بعد از ظهر می باشد که فضای گلخانه از رطوبت کمتر و دمای بيشتری برخوردار است به همين خاطر امکان تلقيح در دمای ۲۸ تا ۳۰ درجه کاهش می يابد و در دمای ۱۳ تا ۱۵ درجه امکان تلقيح وجود ندارد و عدم تلقيح گل ريزش گل را در پی خواهد داشت. به هر حال پس از تلقيح گل ميوه بين ۱۸ تا ۳۵ روز زمان لازم دارد تا قابل برداشت باشد٫ و حالا بوته گوجه فرنگی به زمان ثمر دهی خود رسيده و در اين مرحله بايد به گونه ای برخورد نمود که حداکثر برداشت را کسب کرد. زمانی که برگ های نزديک به هر خوشه ميوه چيده می شود ميوه امکان بهتری برای رنگ گيری پيدا می کند. نکته قابل ذکر ديگر اينکه بدیهی است ۵۰ درصد خوشه ميوه رنگ بگيرد و ۵۰ درصد ديگر از حالت سبز بودن تغيير رنگ داده و رفته رفته قرمز خواهد شد. بنابراين در صورتی که نيمی از خوشه واريته کلاستر به رنگ نهايی در آمده باشد می توان ان را چيد و به بازار عرضه نمود. چنانچه مسافت مزرعه تا بازار کم باشد و نيمه سبز خوشه فرصت رنگ پذيری نداشته باشد می توان از محلی که دمای آن گرمای مناسبی جهت تغيير رنگ گوجه دارد استفاده نمود. در صورتی که واريته ها به صورت کلاستر و يا همرس نباشد بهتر است گوجه های رسيده را در زمان خاص خود برداشت کرد. مسلما اندازه گوجه فرنگی هر چقدر درشت تر باشد زمان تبديل گل به ميوه و رسيدن آن هم طولانی تر خواهد بود. امروزه بسياری از کشاورزان به خاطر تقاضای مناسب مصرف کننده تمايل زيادی به کشت گوجه های چری دارند و اين به دليل ميزان باردهی فراوان رنگ های قرمز صورتی و زرد و شکل های مختلف آن است که باعث قيمت بالای اين واريته شده است. زمانی که بوته ها به سقف مفيد گلخانه می رسند لازم است برگ های پائين را هرس نمود و اگر نخ ها به صورت قرقره ای به سيم آويزان است می توان با بازکردن ۳۰ تا ۵۰ سانتی متر از نخ قرقره در يک جهت نخ ها را روی سيم حرکت داده که اين عمل باعث می شود ساقه از پائين روی بستر و یا شاسی های مخصوص قرار گیرد و انتهای بوته در فاصله ۳۰ تا ۵۰ سانتی متری سقف مفید گلخانه برسد. این روش به کشت دراز مدت مربوط می شود منابع:. http://alonefarmer.blogfa.com tuobayesalmas.mihanblog.com